Τι καταναλώνει ο αγροτικός πληθυσμός στην ηπειρωτική Ελλάδα το 1819;
Το 1% στην Ελλάδα του 1819
Διάβαζα δημοσιεύματα βρετανικών εφημερίδων της περιόδου 1819-1820. Σε ένα από αυτά γίνεται αναφορά στον πλούτο της οικογένειας Κουντουριώτη, των βαθύπλουτων πλοιοκτητών της Ύδρας. Σύμφωνα με τις πληροφορίες της εφημερίδας (που βέβαια δεν μπορώ να ελέγξω), η περιουσία τους έφτανε τα δύο εκατομμύρια ισπανικά δολάρια. Δεν ξέρω πώς θα μπορούσαμε να κάνουμε ένα, χοντρικό έστω, conversion σε σημερινή αγοραστική αξία , αλλά σίγουρα το ποσό είναι μυθικό.
Το πόσο μυθικό είναι το κατάλαβα καλύτερα σήμερα, καθώς διάβαζα μια έκθεση ενός Αμερικανού περιηγητή (του 28χρονου Theodore Lyman, μετέπειτα δημάρχου της Βοστώνης που επισκέφτηκε, μαζί με τον Έβερετ, την αυλή του Αλή Πασά, λίγο πριν τη σύγκρουση με τον Σουλτάνο και είναι από τους περιηγητές που καταλαβαίνουν και λίγα οικονομικά), τα έσοδα του Αλή Πασά, μέσα σε ένα χρόνο (χωρίς τον κεφαλικό φόρο, το χαράτσι δηλαδή, που πήγαινε, υποτίθεται, στον Σουλτάνο) ήταν: 3.870.000 ισπανικά δολάρια.
Καταλαβαίνετε τι σημαίνει 2 εκατομμύρια για μια και μόνο οικογένεια. Προσοχή! Δεν ισχυρίζομαι ότι η εκτίμηση ήταν σωστή. Άλλο έχει σημασία. Ότι στο Σίτυ του Λονδίνου σε υπολογίζουν για τόσο. Γι’ αυτό, μαζί με τον Μπάιρον και τον Συνταγματάρχη Στάνχοπ, ως τρίτο μέλος της επιτροπής διαχείρισης του πρώτου δανείου ορίστηκε ο Λάζαρος Κουντουριώτης.
Για να πάρετε και μια ιδέα από τα έσοδα της εποχής για τους μεροκαματιάρηδες αγρότες. Το ημερομίσθιο ενός χωρικού στη Θεσσαλία ή την Ήπειρο, που εργαζόταν σε ένα μεγάλο τσιφλίκι, ήταν 0,17 σεντς του ισπανικού δολαρίου. Και το θεωρεί και πολύ υψηλό ο Lyman. Επειδή εργάζονταν περίπου 205 ημέρες τον χρόνο, υπολογίζει το ετήσιο εισόδημα σε 34,85 ισπανικά δολάρια. Την ίδια εποχή ο Εγγλέζος χωρικός θα βγάλει 76,20 και ο Γάλλος 26,00. Όλα υπολογισμοί του Lyman.
ΦΑΓΗΤΟ. Ο αγρότης τρέφεται κυρίως με ψωμί. Το ψωμί που τρώει περιέχει κατά το 1/3 σιτάρι και κατά τα 2/3 σίκαλη, βρόμη και κριθάρι. Κάθε μέρα καταναλώνει λίγο παραπάνω από μισό κιλό ψωμί, άρα γύρω στα 200 κιλά τον χρόνο. Υπολογίζω ότι ξοδεύει 9,12 ισπανικά δολάρια τον χρόνο για το ψωμί του.
Κρέας τρώει τέσσερεις φορές τον χρόνο, στις μεγάλες γιορτές: Τα Χριστούγεννα, το Πάσχα, του Αγίου Γεωργίου και του Αγίου Δημητρίου. Το κρέας που τρώει είναι πάντοτε αρνί και συνήθως ανήκει στο κοπάδι του. Ας πούμε ότι τρώει γύρω στη μισή λίμπρα κρέατος σε κάθε γιορτή (227 γραμμάρια). Το κρέας έχει κόστος 8 σεντς η λίμπρα (454 γρ) (κόστος: 16 σεντς τον χρόνο)
- Κάθε μέρα θα φάει 85 γραμμάρια τυρόπηγμα (κόστος: 1 σεντς, 3,65 δολάρια τον χρόνο)
- Αλάτι, ελιές τουρσί, σαλάτες, φρούτα, κλπ. (κόστος: 2 σεντς, 7,30 δολάρια τον χρόνο)
- Ένα λίτρο κρασί τον μήνα (κόστος: 4 σεντς, 48 σεντς τον χρόνο)
- Άλλα τόσα για το ελληνικό ουίσκι (μάλλον εννοεί το τσίπουρο) (κόστος: 48 σεντς τον χρόνο)
- Για τα σύνεργα του καπνίσματος, τσιμπούκι, κλπ. (κόστος: 20 σεντς τον χρόνο)
- Για ταμπάκο (την απλή ποιότητα) (κόστος: 52 σεντς τον χρόνο)
Σύνολο για διατροφή: 21,91 δολάρια
ΕΝΔΥΜΑΣΙΑ / ΕΜΦΑΝΙΣΗ / ΚΑΤΟΙΚΙΑ
Μπαρμπέρης. Όλοι οι Έλληνες και οι Αλβανοί ξυρίζουν το κεφάλι τους, και όλοι οι Έλληνες (με την εξαίρεση των ιερέων και των ηλικιωμένων) ξυρίζουν τα γένια τους τρεις φορές τον μήνα (κόστος: 2 σεντς, 72 σεντς τον χρόνο)
- Μάλλινος σκούφος (κόστος: 6 σεντς)
- Δύο καφτάνια τον χρόνο, που κατασκευάζονται στα χωριά (αλεύκαντα) (κόστος: 1 δολάριο τον χρόνο)
- Δύο μάλλινα πανωφόρια, άβαφα (κόστος: 60 σεντς το καθένα, 1,20 δολάρια τον χρόνο)
- Κάλυμμα για τα πόδια, συνήθως κομμάτια από παλιά ρούχα δεμένα με σπάγκους (κόστος: 30 σεντς)
- Ζωνάρι για να βάζεις το μαχαίρι, να δένεις το καφτάνι, να κρεμάς το πουγκί με το ταμπάκο, ένα κάθε δέκα χρόνια (κόστος: το 1/10, 5 σεντς τον χρόνο)
- Ένα μαχαίρι (που το κρατάς σε όλη σου τη ζωή). Κοστίζει 1,20 δολάρια αλλά ο τόκος στο ποσό είναι τουλάχιστον 15% (κόστος: 18 σεντς το χρόνο)
- Μια μεγάλη μάλλινη κάπα, μία κάθε πέντε χρόνια (κόστος: το 1/5, 40 σεντς τον χρόνο)
ΕΞΟΔΑ ΚΑΤΟΙΚΙΑΣ. Φωτιά, ενοίκιο, άλλα απαραίτητα έξοδα (κόστος: 2 σεντς τη μέρα, 7,30 δολάρια τον χρόνο)
Σύνολο για ενδυμασία κλπ.: 11,21 δολάρια
ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΝΟΛΟ: 33,12 δολάρια
Οι 3 στους 5 χωρικούς έχουν όπλο. Είδαμε ότι όλοι έχουν μαχαίρι αλλά επειδή ο πληθυσμός παραμένει σταθερός μάλλον τα όπλα τα κληρονομούν από τους πατεράδες τους ή άλλον συγγενή.
Αν χρειάζονται 33,12 δολάρια τον χρόνο για τα έξοδά τους, εφόσον πληρώνονται 34,85 δολάρια, τους περισσεύουν 1,73 τον χρόνο. Τόσο περισσεύει (ως ποσοστό) και στους αγρότες σε άλλες περιοχές της Ευρώπης. Προσοχή! Το ποσό αυτό είναι ο μέσος όρος της αμοιβής όσων εργάζονται στους αγρούς (όχι μόνο άντρες αλλά επίσης γυναίκες και παιδιά).
Δεν έχω, βέβαια, υπολογίσει τα παρακάτω έξοδα:
- ένα καφεδάκι πού και πού (που είναι μια καθιερωμένη συνήθεια στην Ανατολή)
- έξοδα σε περίπτωση ασθένειας
- κανένα γλεντάκι με χορό και τραγούδια στα ρωμαίικα
- μουσικούλα με λαούτο, μια πολύ συνηθισμένη διασκέδαση στη χώρα
- ένα μικρό δωράκι στην ερωμένη
- δώρα στον παπά
- κάποιο ατύχημα που καταστρέφει ρούχα, πίπα, μαχαίρι κλπ.
- έξοδα για κεριά το Πάσχα και γενικά για τη διασκέδαση εκείνης της ημέρας
- έξοδα για μπαρούτι και σφαίρες (αλλά αυτά τα παίρνεις πίσω από το κυνήγι)
- ελεημοσύνη σε κανέναν ζητιάνο στην εκκλησία
- χαράτσι στον σουλτάνο (1,8 δολάρια τον χρόνο)
- πιθανότητα να μην πληρωθείς τους μισθούς σου
- έξοδα για τον σκύλο (τα σκυλιά είναι αμέτρητα)
- το μερίδιό σου στη βοήθεια για τα μέλη της οικογένειά σου που είναι άρρωστα ή δεν μπορούν να εργαστούν
Γενικά οι Έλληνες και οι Αλβανοί αγρότες ζουν σε κατοικίες κακής ποιότητας, τρώνε κακής ποιότητας φαγητό, εκτίθενται στη ζέστη, στο κρύο και στην υγρασία, η ζωή τους δεν είναι καθόλου ομαλή, το αντίθετο. Γενικά στις βάρβαρες χώρες οι άντρες γίνονται ανίκανοι για εργασία ή πεθαίνουν νωρίτερα απ’ ό,τι στις πολιτισμένες χώρες.
Όλα όσα εξέθεσα παραπάνω βασίζονται σε πληροφορίες που συγκέντρωσα πρόσφατα στην Ελλάδα με προσωπική έρευνα. Το συμπέρασμα: Οι αγρότες και οι κτηνοτρόφοι εκεί ζουν μια άθλια ζωή. Και επιπλέον είναι αυτοί που πληρώνουν ένα μεγάλο μέρος των τεράστιων φόρων.
[η συνέχεια της έκθεσης (που υποσχέθηκα χθες) του Αμερικανού Theodore Lyman, μετέπειτα δημάρχου της Βοστώνης που επισκέφτηκε, μαζί με τον Έντουαρντ Έβερετ, την Ήπειρο, τη Θεσσαλία και τη Ρούμελη το 1819, και είναι από τους περιηγητές που καταλαβαίνουν και λίγα οικονομικά]
0 comments:
Δημοσίευση σχολίου