Υπομνήματα εκλογής και πληροφορίες για επισκόπους του Θαυμακού (Μάιος 1659 – 22 Δεκεμβρίου 1857)
Βασίλης Κ. Σπανός διδάκτωρ νεότερης ιστορίας
ΠΡΟΛΟΓΙΚΑ
Ησύνταξη του επισκοπικού καταλόγου μιας εκκλησιαστικής επαρχίας είναι μία υπόθεση αρκετά δύσκολη, η οποία απαιτεί, εκτός από υπομονή και μεθοδικότητα, ενίοτε και τύχη, αφού πληροφορίες για τους επισκόπους / μητροπολίτες μιας πόλης βρίσκονται, ορισμένες φορές, και σε φαινομενικά άσχετες πηγές. Η καλύτερη και αμεσότερη πηγή, το υπόμνημα εκλογής κάθε επισκόπου, το οποίο συνέτασσαν και υπέγραφαν, αμέσως μετά την εκλογή του, οι εκλέκτορες αρχιερείς δεν είναι πάντα προσιτό. Ένα μεγάλο μέρος αυτών των υπομνημάτων έχει σωθεί χάρη στην καταχώριση αντιγράφων τους σε χειρόγραφους κώδικες επισκοπών / μητροπόλεων και μονών. Κάθε φορά, που, ακόμη και στα πλαίσια άλλης έρευνάς μας, εντοπίζουμε κάποια, θεωρούμε υποχρέωσή μας να τα κάνουμε γνωστά στο κοινό, συμβάλλοντας, κατά το δυνατόν, στην συμπλήρωση ή και διόρθωση των υπαρχόντων επισκοπικών καταλόγων. Στην παρούσα ανακοίνωση, θα παρουσιάσουμε υπομνήματα εκλογής επισκόπων του Θαυμακού, καθώς και κάποιες πληροφορίες, για ορισμένους από αυτούς, που εντοπίσαμε στον Κώδικα 1472 της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδας, άλλοτε Κώδικα της Μητρόπολης της Λάρισας1 αντίγραφο του οποίου, σε μορφή φιλμ, έχουμε στην κατοχή μας. Πρόκειται για 13 έγγραφα, της περιόδου Μάιος 1659 – 22 Δεκεμβρίου 1857. Η αναφερόμενη, για πρώτη φορά, στα Τακτικά του 10ου αιώνα ως υπάρχουσα από την εποχή του Λέοντα ΣΤ΄ του Σοφού (886 – 912) Επισκοπή του Θαυμακού, με έδρα τον σημερινό Δομοκό, ήταν μία από τις υποκείμενες στην Μητρόπολη της Λάρισας επισκοπές του θεσσαλικού χώρου, μέχρι τον Ιανουάριο του 1920, όταν, στα πλαίσια της γενικότερης αναδιάρθρωσης στα της εκκλησιαστικής διοίκησης, καταργήθηκε και το μεγαλύτερο μέρος της υπήχθη στην Μητρόπολη της Φθιώτιδας και τουπόλοιπο στην Θεσσαλιώτιδας και Φεναριοφερσάλων.2 Ενίοτε, τον τίτλο του επισκόπου Θαυμακού φέρει βοηθός επίσκοπος του Αθηνών.3 Κάθε φορά, λοιπόν, που ο θρόνος της χήρευε, μία επιτροπή αποτελούμενη από αρχιερείς υπαγομένων στην Μητρόπολη της Λάρισας επισκοπών, μετά από εντολή του μητροπολίτη, προέβαινε στην εκλογή νέου επισκόπου, διαδικασία, η οποία, βέβαια, ακολουθούνταν για όλες τις επισκοπές. Όπως συμβαίνει με τους καταλόγους όλων, σχεδόν, των επισκοπών, και αυτοί του Θαυμακού επιδέχονται διορθώσεις – συμπληρώσεις.4 Χωρίς να υποστηρίζουμε ότι, με την συμβολή μας, θα φέρουμε μεγάλες αλλαγές, ελπίζουμε ότι θα συμβάλουμε κι εμείς, κατά το δυνατόν, στην όσο το δυνατόν πληρέστερη μορφή του επισκοπικού καταλόγου της Επισκοπής του Θαυμακού, για την συγκεκριμένη περίοδο.
ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΩΝ ΕΓΓΡΑΦΩΝ
• Υπόμνημα εκλογής του επισκόπου Συμεών (Μάιος 1659).5 Επειδή η Επισκοπή του Θαυμακού έμεινε απροστάτευτη, λόγω του θανάτου του επισκόπου Γαβριήλ,6 ο οποίος συνέβη πριν από λίγο, προσταγή του Λαρίσης Διονυσίου,7 συγκεντρώθηκαν τον Μάιο του 1659, στην Μονή της Πέτρας,8 τρεις επίσκοποι, οι οποίοι εξέλεξαν τον ιερομόναχο Συμεών,9 ο οποίος είχε συνυποψηφίους τον παπα – Άνθιμο και τον παπα – Αντώνιο. Το έγγραφο υπογράφεται από τον Τρίκκης Δανιήλ, τονΡαδοβισδίου, του οποίου η υπογραφή είναι δυσανάγνωστη, και τον Γαρδικίου Σωφρόνιο.
• Υπόμνημα εκλογής του επισκόπου Ανθίμου (1683).10 Λόγω μετάθεσης του επισκόπου Παλατίου11 στην Αρχιεπισκοπή της Λιτίτζης,12 τέσσερις επίσκοποι, ο Δημητριάδος Ιωαννίκιος, ο Σταγών Δανιήλ, ο Ζητουνίου Μελέτιος και κάποιος του οποίου η υπογραφή είναι δυσανάγνωστη, συγκεντρώθηκαν, προσταγή και αδεία του Λαρίσης Μακαρίου,13 στον ναό του πρωτομάρτυρα Στεφάνου, στα Τρίκαλα, και εξέλεξαν τον ιερομόναχο Άνθιμο.14Συνυποψήφιοί του ήταν οι ιερομόναχοι Ιωνάς και Διονύσιος
. • Υπόμνημα εκλογής του επισκόπου Διονυσίου (21 Οκτωβρίου 1727).15 Λόγω θανάτου του επισκόπου Ζωσιμά,16 ο Ζητουνίου Άνθιμος, ο Γαρδικίου Παγκράτιος και κάποιος πρώην Γαρδικίου, προσταγή και αδεία του Λαρίσης Γαβριήλ,17 συνήλθαν στον ναό του Τιμίου Προδρόμου, στον Τύρναβο, και εξέλεξαν τον ιερομόναχο Διονύσιο,18 ο οποίος είχε συνυποψηφίους τούς ιερομονάχους Γαβριήλ και Θεοδόσιο.
• Υπόμνημα εκλογής του επισκόπου Κυρίλλου (14 Οκτωβρίου 1773).19 Λόγω της παραίτησης του επισκόπου Σεραφείμ, ο οποίος παραιτήθηκε20 «οικιοθελώς και αβιάστως, ως άντικρυ [δηλαδή σε άλλο φύλλο του κώδικα] φαίνεται», ο Γαρδικίου Ανανίας, έχων και την γνώμη του Αμβροσίου, και δύο ακόμη επίσκοποι με δυσανάγνωστες υπογραφές, συγκεντρώθηκαν, προτροπή και αδεία του Λαρίσης Μελετίου,21 στον ναό της Θεοτόκου του Ζάρκου, και εξέλεξαν τον ιερομόναχο Κύριλλο, πρωτοσύγκελο της Επισκοπής του Θαυμακού.22 Συνυποψήφιοί του ήταν οι ιερομόναχοι Ματθαίος και Αγάπιος.
• Παραίτηση του επισκόπου Ραδοβισδίου23 Ευγενίου, ώστε να μετατεθεί στην Θαυμακού (5 Απριλίου 1777).24 Προτροπή του Λαρίσης Μελετίου,25 ο Ευγένιος παραιτείται, οικιοθελώς και αβιάστως, ώστε να εκλεγεί επίσκοπος του Θαυμακού, θέση που εχήρευε, λόγω του θανάτου του Κυρίλλου. Αποποιείται κάθε δικαιώματός του στην Ραδοβισδίου, στην οποία, άλλωστε, κατά τα λεγόμενά του, θα τοποθετήσει ο Λαρίσης όποιον κρίνει άξιον.
• Υπόμνημαεκλογής του πρώην Ραδοβισδίου Ευγενίου (5 Απριλίου 1777).26 Μετά την, καθ΄ υπόδειξη του Λαρίσης Μελετίου, παραίτηση του Ευγενίου, ο Γαρδικίου Ανανίας και ένας ακόμη επίσκοπος, που είχε και την σύμφωνη γνώμη του Τρίκκης Αμβροσίου, συγκεντρώθηκαν, με την άδεια του Μελετίου, στον ναό της Θεοτόκου, στον οικισμό Ζάρκο της Επισκοπής του Γαρδικίου, και προέβησαν στην εκλογή του Ευγενίου.27 Συνυποψήφιοί του, τύποις, βέβαια, ήταν οι ιερομόναχοι Νεκτάριος και Χρύσανθος.
• Υπόμνημα εκλογής του επισκόπου Αθανασίου (22 Ιουλίου 1802).28 Καθώς ο Θαυμακού Ιάκωβος είχε αποβιώσει,29μετά από μακρόχρονη ασθένεια, προτροπή και αδεία του Λαρίσης Διονυσίου,30 συναθροίσθηκαν, στον ναό του Προδρόμου, στον Τύρναβο, οι επίσκοποι Ανανίας του Γαρδικίου, και δύο ακόμη, εκ των οποίων διαβάζεται η υπογραφή μόνο του ενός (Παρθένιος), και εξέλεξαν τον Αθανάσιο, έως τότε πρωτοσύγκελο της Επισκοπής του Θαυμακού.31 Συνυποψήφιοί του ήταν ο ιερομόναχος Γαβριήλ και ο πνευματικός Ματθαίος.
• Ομολογία του επισκόπου Αθανασίου (22 Ιουλίου 1802).32 Ο νεοεκλεγείς Αθανάσιος ευχαριστεί τον επιδείξαντα πατρική και ευεργετική διάθεση Λαρίσης Διονύσιο, ο οποίος τον έκρινε άξιο να προβιβασθεί σε επίσκοπο και να καταλάβει τον χηρεύοντα θρόνο του Θαυμακού, καθώς και τους αρχιερείς, οι οποίοι, έχοντας την ίδια γνώμη με τον μητροπολίτη, τον εξέλεξαν και υπόσχεται να ζήσει ειρηνικώς, να ποιμάνει θεοφιλώς και να φανεί ευάρεστος.
• Υπόμνημα εκλογής του επισκόπου Κυρίλλου (11 Απριλίου 1820).33 Λόγω της παραίτησης του επισκόπου Ζαχαρία, ο οποίος παραιτήθηκε34«οικιοθελώς και αβιάστως, ως άντικρυ [δηλαδή σε άλλο φύλλο του κώδικα] φαίνεται», ο πρώην Θαυμακού Ζαχαρίας και ένας επίσκοπος του οποίου η υπογραφή είναι δυσανάγνωστη, προτροπή και αδεία του Λαρίσης Κυρίλλου,35 προέβησαν στην εκλογή νέου επισκόπου στον ναό του Αγίου Αχιλλίου της Λάρισας. Εκλέχθηκε ο ιερομόναχος Κύριλλος,36 ο οποίος είχε συνυποψηφίους τους Διονύσιο και Μελέτιο
• Παραίτηση του επισκόπου Αρσενίου (Οκτώβριος 1821).37 Λόγω μεγάλης ασθένειας, ο Αρσένιος του Θαυμακού,38 μη δυνάμενος να ασκήσει τα καθήκοντά του, και όχι για κάποιον άλλον λόγο, υποβάλλει οικειοθελώς την παραίτησή του στον μητροπολίτη της Λάρισας Παρθένιο,39 ώστε αυτός να προβεί στην εκλογή άλλου.
• Υπόμνημα εκλογής του επισκόπου Νικηφόρου (Μάρτιος 1854).40 Λόγω του θανάτου του επισκόπου Κυρίλλου41 και της χηρείας της Επισκοπής του Θαυμακού, στον ναό του Αγίου Γεωργίου του Πατριαρχείου, στην Κωνσταντινούπολη, εξελέγη νέος επίσκοπος του Θαυμακού ο πρωτοσύγκελλος του μακαριστού πρώην Ηρακλείας Διονυσίου,42 ο ιερομόναχος Νικηφόρος.43 Συνυποψήφιοί του δεν μνημονεύονται.
• Συνοδική επιστολή για τον προσδιορισμό της εισφοράς του επισκόπου του Θαυμακού Νικηφόρου, του Οικ. Πατριάρχη Κυρίλλου44 (5Φεβρουαρίου 1857).45 Επειδή, από την εποχή της εκλογής του Νικηφόρου, δεν είχε προσδιορισθεί η οφειλόμενη εισφορά του, με αποτέλεσμα η Μεγάλη του Χριστού Εκκλησία να στερείται ένα δίκαιο έσοδο, η Πατριαρχική Σύνοδος αποφάσισε να την ορίσει σε 4.000 γρόσια. Εξ αυτών τα μισά, δηλαδή οι 2.000 γρόσια, πρέπει να καταβληθούν στο ταμείο του Οικ. Πατριαρχείου εντός τριετίας, αρχίζοντας με την άμεση καταβολή του ενός τρίτου, ενώ τα άλλα δύο τρίτα θα καταβληθούν, εντόκως, εντός δύο ετών. Από τα άλλαμισά (2.000 γρόσια), τα 1.000 θα αποδοθούν στον προϊστάμενό του μητροπολίτη της Λάρισας, ενώ ανά 500 θα πιστωθούν στο «αυλικό χρέος» της Επισκοπής του Θαυμακού και της Μητρόπολης της Λάρισας, δηλαδή στις οφειλές προς την κεντρική εξουσία. Το έγγραφο υπογράφεται από τον πατριάρχη και 11 συνοδικούς αρχιερείς.
• Υπόμνημα εκλογής του επισκόπου Χρυσάνθου (22 Δεκεμβρίου 1857).46 Λόγω του θανάτου του Νικηφόρου, ο Σταγών Θεόφιλος και κάποιος του οποίου η υπογραφή είναι δυσανάγνωστη, εξέλεξαν, στην μητρόπολη, ως επίσκοπο του Θαυμακού τον Χρύσανθο,47 ο οποίος ήταν βοηθός του θανόντος Ανανία της Λάρισας, ως επί ψιλώ ονόματι επίσκοπος της Διοκλείας.48
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Συνολικά, παρουσιάσαμε 13 έγγραφα. Από αυτά, τα εννέα είναι υπομνήματα εκλογής επισκόπων, το ένα είναι η ομολογία πίστεως ενός εκ των εκλεγέντων, τα δύο είναι οι παραιτήσεις δύο επισκόπων και το ένα αφορά στον προσδιορισμό της εισφοράς ενός επισκόπου. Από την μελέτη των ανωτέρω, στα οποία υπάρχουν πληροφορίες και για άλλους, πλην των εκλεγέντων, προκύπτουν κάποια στοιχεία, με τα οποία συμπληρώνεται και διορθώνεται ο υπάρχων επισκοπικός κατάλογος. Γίνεται γνωστός ένας μη αναφερόμενος επίσκοπος, ο Αρσένιος, διορθώνεται η περίοδος της αρχιερατίας του Κυρίλλου του Γ΄, εάν δεν υπάρχει και Κύριλλος Δ΄, ενώ ορίζονται με περισσότερη ακρίβεια τα όρια της αρχιερατίας, ο χρόνος εκλογής, παραίτησης ή και θανάτου άλλων. Ενδιαφέρον παρουσιάζει, όμως, η μελέτη των υπομνημάτων εκλογής, αφού αποκαλύπτονται πολλές λεπτομέρειες για τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούσε η Εκκλησία. Μαθαίνουμε τον λόγο που προκαλεί την εκλογή του νέου επισκόπου, λόγο που δεν είναι πάντα ο θάνατος του προκατόχου, αλλά και η παραίτηση αυτού. Η παραίτηση είναι αποτέλεσμαασθενείας και αδυναμίας ασκήσεως των καθηκόντων, αλλά και προϋπόθεση για την εκλογή του συγκεκριμένου σε άλλη θέση, η οποία βρισκόταν υψηλότερα στην επισκοπική ιεραρχία, όταν αυτός την επεδίωκε ή όταν ο μητροπολίτης, ή ακόμη και ο πατριάρχης, έκριναν την μετάθεση αναγκαία. Βέβαια, οι λόγοι της παραίτησης δεν μνημονεύονται πάντα, αλλά ο παραιτούμενος έγραφε ότι αυτή γινόταν οικειοθελώς και αβιάστως. Μόλις χήρευε μία θέση, ο προϊστάμενος μητροπολίτης έδιδε εντολή σε κάποιους από τους επισκόπους, οι οποίοι αποτελούσαν την τοπική σύνοδο, και αυτοί συγκεντρώνονταν στον ναό ενός οικισμού, μιας από τις υπαγόμενες στην Μητρόπολη της Λάρισας επισκοπές, και προέβαιναν στην εκλογή του νέου επισκόπου. Μόνο μία φορά η εκλογή έλαβε χώρα στην Κωνσταντινούπολη, με εντολή του οικ. πατριάρχη. Εκεί, διεξαγόταν ψηφοφορία, και ο επίσκοπος επιλεγόταν από ένα τριπρόσωπο υποψηφίων. Όμως, μπορούμε να πούμε ότι ο νέος επίσκοπος είχε επιλεγεί πριν από την διεξαγωγή της ψηφοφορίας και ότι η κατάρτιση του τριπροσώπου ήταν τυπική, όχι ουσιαστική. Ο Ευγένιος παραιτείται από την Ραδοβισδίου, καθ’ υπόδειξη του Λαρίσης και την ίδια μέρα γίνεται η εκλογή του στην Θαυμακού. Ο Αθανάσιος ευχαριστεί τον Λαρίσης, ο οποίος είχε την άποψη ότι έπρεπε να εκλεγεί επίσκοπος, αλλά και τους επισκόπους που τον εξέλεξαν, για το ότι είχαν την ίδια άποψη με τον μητροπολίτη. Ο παραιτηθείς Ζαχαρίας συμμετέχει στην εκλογή του διαδόχου του Κυρίλλου, οπότε υποθέτουμε ότι παραιτήθηκε προκειμένου να εκλεγεί ο συγκεκριμένος. Όσον αφορά την προέλευση των εκλεγέντων, οι περισσότεροι προέρχονταν από την Θαυμακού ή γειτονική επισκοπή. Μία φορά μόνο εκλέγεται κάποιος, ο οποίος προέρχεται από επισκοπή υπαγόμενη στο Οικ. Πατριαρχείο. Τέλος, από το έγγραφο με το οποίο προσδιορίζεται η εισφορά του Νικηφόρου, αποκτούμε μία άποψη για τις οικονομικής φύσεως σχέσεις, οι οποίες συνέδεαν τους τοπικούς αρχιερείς με τον προϊστάμενό τους μητροπολίτη, αλλά και με τον οικ. πατριάρχη.
Η ΕΚΔΟΣΗ ΤΩΝ ΕΓΓΡΑΦΩΝ
Ακολούθως, εκδίδουμε τα παρουσιαζόμενα έγγραφα, ώστε να είναι προσιτά στους μελετητές της τοπικής ιστορίας
1. ΤΟ ΥΠΟΜΝΗΜΑ ΕΚΛΟΓΗΣ ΤΟΥ ΣΥΜΕΩΝ (Μάιος 1659)
«+ Ἐπειδή τῆς ἁγιοτάτ(ης), Ἐπισκοπ(ῆς), Θαῦμἀκου, ἀπρῶστατεύτου, μεινάσ(ης) / αὐτής τοῦ οἰκοισε, ἀρχήερατεβωτῶς, Γαβριήἠλ προ ὀληγῶν/ τελευτῆσαντως, τουτοῦ χαρήν, ἡμεῖς ἡ καθευρεθέντες / ἀρχηερεῖς, ἐνταῦθα, πρωσταγη τοῦ πανιερωτάτου μ(ητ)ρ(οπ)ωλήτου / Λαρίσης κυρ(ίου) Δίόνήσήου, εἰς ἐλθώντες, ἐν τώ πᾶνσεπτω / ναῶ τής ὑπεραγί(ας) θ(εοτό)κου τοῦ μω(να)στήρηου τού ἐπω(νο)μαζωμένοῦ / Πέτρας, ἐπηήσαμεν, ψήφοῦς κανω(νι)κοῦς περη τού μέλόντῶς / ἀναθέξαστε, τήν ἑποιsκοπήν ταῦτην, ἐν πρῶτῆς, μέν / ἔθεμεθα, τόν ὁσηότατον, ἐν ἱερωμω(νά)χης κυρ Σήμεῶν / δεύτερόν δέ τόν π(α)π(ᾶ) κῦρ Ἀνθήμόν κ(αί) τρητόν τόν π(α)π(ᾶ), κῦρ /Ἀντώνηον, αιτώς αχνθ ἐν μηνί Μαΐου. + ὁ Τρίκκης Δανιήλ + ὁ ῥαδοβισδίου (;) [ ____ ] + ὁ Γαρδικίου Σωφρόνιος ΠΗΓΗ: Κώδ. 1472 της Ε.Β.Ε., φ. 153r
2. ΤΟ ΥΠΟΜΝΗΜΑ ΕΚΛΟΓΗΣ ΤΟΥ ΑΝΘΙΜΟΥ (1683)
«+ Ἐπειδή τῆς ἁγιωτάτης, Ἐπισκοπῆς Θαυμακοῦ ἀπροστατεύτου μεινάσης / γνησίου ἀρχιερέως, διά τό μετατεθῆναι τόν ἐν αὐτῇ ἀρχιερατεύσαντα / ἐν Κωνsταντίνου πόλει κϋρ Παλάτιον εἰς τήν Ἀρχιεπισκοπήν Λιτίτζης, ἡμεῖς, οἱ παρευρεθέντες ἀρχιερεῖς οἱ ὑποκείμενοι τῷ θρόνῳ τῆς ἁγιωτάτης / Μ(ητ)ροπόλεως Λαρίσσης, προsαγῇ κ(αί) ἀδείᾳ τοῦ πανιερωτάτου, κ(αί) λογιωτάτου / ἡμῶν αὐθεντός κ(αί) δεσπότου μ(ητ)ροπολίτου τῆς ἁγιωτάτου Μ(ητ)ροπόλεως Λαρίσσης / κυρίου κυρίου Μακαρίου, ὑπερτίμου κ(αί) ἐξάρχου δευτέρας Θετταλί(ας) κ(αί) / πάσης Ἑλλάδος, κ(αί) διελθόντες ἐν τῷ πανσέπτῳ ναῷ τῆς ἐν Τρίκῃ / μ(ητ)ροπόλεως τοῦ ἁγίου πρωτομάρτυρος κ(αί) ἀρχιδιακόνου Στεφάνου, κ(αί) ψήφους / κανονικούς κ(αί) λογίμους ποιήσαντες εἰς ἐκλογήν ἀξίου ποιμένος / τοῦ θρόνου ἐκείνου, ἐθέμεθα πρῶτον τόν ὁσιώτατον ἐν ἱερομ(ονάχοις) / κύρ Ἄνθιμον, κ(αί) βον, τόν ὁσιώτατον ἐν ἱερομονάχοις κϋρ Ἰωνάν, /κ(αί) γον τόν ὁσιώτατον κϋρ Διονύσιον, ὅθεν εἰς ἔνδειξιν κατεστρώθη / ἐν τούτῳ τῷ ἱερῷ κώδικι, ἐν ἔτει αχπγω. + ὁ Δημητριάδος Ἰωαννίκιος + ὁ Σταγῶν Δανιήλ + ὁ Ζητουνίου Μελέτιος + ὁ [____ ____ ] ΠΗΓΗ: Ε.Β.Ε. κώδ. 1472, φ. 24α
3. ΤΟ ΥΠΟΜΝΗΜΑ ΕΚΛΟΓΗΣ ΤΟΥ ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ (21.10.1727)
Ἐπειδή τῆς ἁγιωτάτης, Ἐπισκοπῆς Θαυμακοῦ ἀπροστατεύτου μεινάσης, ἅτε τοῦ ἐν αὐτῇ / ἀρχιερατεύοντος κύρ Ζωσιμᾶ πρός κύριον ἐκδημήσαντος, ἡμεῖς οἱ παρευρεθέντες ἐπίσκο:/ποι οἱ ὑποκείμενοι τῷ θρόνῳ τῆς ἁγιωτάτης Μ(ητ)ροπόλεως Λαρίσσ(ης), προσταγῇ γάρ κ(αί) ἀδείᾳ τοῦ πανιε:/ρωτάτου καί λογιωτάτου ἡμῶν αὐθέντου, καί δεσπότου μητροπολίτου τῆς ἁγιωτάτης Μ(ητ)ροπόλεως Λαρίσσης, ὑπερτίμου, καί ἐξάρχου δευτέρ(ας) Θετταλίας καί πάσης Ἑλλάδος κυρίου κυρίου / Γαβριήλ, συνεισελθόντες ἐν τῷ πανσέπτῳ ναῷ τοῦ τιμίου ἐνδόξου προφήτου Προδρόμου / καί βαπτιστοῦ Ἰωάννου τῷ ὄντι ἐν τῇ πολιτείᾳ Τυρνάβου, κ(αί) ψήφους κανονικάς, καί νομίμους / ἐκθέντες, πρῶτον μέν ἐθέμεθα τόν ὁσιώτατον ἐν ἱερομονάχοις κύρ Διονύσιον / καί δεύτερον τόν ἐν ἱερομονάχοις κύρ Γαβριήλ καί γον τόν ἐν ἱερομονάχοις κύρ / Θεοδόσιον. ὅθεν εἰς ἔνδειξιν κατεστρώθῃ καί τό παρόν ὑπόμνημα ἐν τῷ ἱερῷ τούτῳ κώ:/δικι: αψκζ΄: Ὀκτωβρίου :κα΄. – + ὁ Ζητουνίου Ἄνθιμος + ὁ Γαρδικίου Παγκράτιος + ὁ πρώην Γαρδικίου [___ ] ΠΗΓΗ: Ε.Β.Ε., κώδ. 1472, φ. 51β
4. ΤΟ ΥΠΟΜΝΗΜΑ ΕΚΛΟΓΗΣ ΤΟΥ ΚΥΡΙΛΛΟΥ Α΄ (14.10.1773)
+ Ἐπειδή τῆς ἁγιωτάτης Ἐπισκοπῆς Θαυμακοῦ ἀπροστατεύτου μεινάσης, ἅτε δή τοῦ ἐν αὐτῇ ἀρχιερατεύοντος / κύρ Σεραφείμ οἰκειοθελῶς, καί ἀβιάστως παραιτησαμένου, ὡς ἄντικρυ φαίνεται, ἡμεῖς οἱ παρευρεθέντες / ἀρχιερεῖς, προτροπῇ, καί ἀδείᾳ τοῦ πανιερωτάτου, καί λογιωτάτου ἡμῶν δεσπότου μητροπολίτου τῆς ἁγιωτάτης / Μ(ητ)ροπόλεως Λαρίσσης, ὑπερτίμου, κ(αί) ἐξάρχου δευτέρας Θετταλίας, καί πάσης Ἑλλάδος, κυρίου κυρίου Μελε:/τίου, συνεισελθόντες ἐν τῷ πανσέπτῳ ναῷ τῆς ὑπεραγίας δεσποίνης ἡμῶν Θεοτόκου, τοῦ ἐν τῇ κωμοπόλει / Ζάρκου τῆς ἁγιωτάτης Ἐπισκοπῆς Γαρδικίου, καί ψήφους κανονικάς κατά τήν ἐκκλησιαστικήν ποιήσαντες / ὑπωτύπωσιν, ἐθέμεθα πρῶτον τόν πανοσιώτατον ἐν ἱερομονάχοις κύρ Κύριλλον καί πρωτοσύγ:/γελον Θαυμακοῦ, καί δεύτερον τόν πανοσιώτατον ἐν ἱερομονάχοις κύρ Ματθαῖον, καί τρίτον τόν πανοσιώτατον ἐν ἱε:/ρομονάχοις κύρ Ἀγάπιον. ὅθεν κατεστρώθη καί τό παρόν ὑπόμνημα ἐν τῷδε τῷ ἱερῷ κώ:/δικι τῆς ἁγιωτάτης Μ(ητ)ροπόλεως Λαρίσης: αψογω, Ὀκτωβρίου ιδη : - + ὁ [____ ____] ὁ [____ ____] + ὁ Γαρδικίου Ἀνανίας ἔχων καί τήν γνώμην τοῦ ἁγίου Τρίκκης κύρ Ἀμβροσίου. ΠΗΓΗ: ΕΒΕ, Κώδ. 1472, φ. 68α
5. Η ΠΑΡΑΙΤΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΥΠΟΜΝΗΜΑ ΕΚΛΟΓΗΣ ΤΟΥ ΡΑΔΟΒΙΣΔΙΟΥ ΕΥΓΕΝΙΟΥ (5.4.1777) α) Η παραίτηση + τοῦ μακαρίτου πρώην Θαυμακοῦ ἐπισκόπου κύρ Κυρίλλου πρός κύριον ἐκδη:/μήσαντος κ(αί) τῆς ἐπισκοπῆς ἐκείνης χηρευούσης κ(α)τ(ά) τό παρόν ἀρχιερέως γνησίου, ἐ:/ζητήθην ἐγώ παρά τοῦ πανιερωτάτου, κ(αί) σεβασμιωτάτου μοι δεσπότου κ(αί) γέροντος μητροπο:/λίτου κ(υρίο)υ κ(υρίο)υ Μελετίου ἵνα μετατεθῶ εἰς τήν Ἐπισκοπήν Θαυμακοῦ, κ(αί) δή ὑπήκου:/σα, κ(αί) ἐδέχθην τήν κρίσιν ταύτην τῆς πανιερότητός του [___ ___] νά μετατεθῶ / εἰς τήν Ἐπισκοπήν Θαυμακοῦ. Διά τοῦτο δηλοποιῶ, ὅτι ἀπό τῆς σήμερον πα:/ραίτησιν ποιῶ ἁγιωτάης Ἐπισκοπῆς Ῥαδοβισδίου οἰκειοθελῶς, κ(αί) ἀβιάστως, κ(αί) εἰς / τό ἑξῆς δέν ἔχω πλέον καμμίαν δεσποτείαν, ἤ κυριότητα εἰς τήν Ἐπισκοπήν Ῥαδο:/βισδίου ἐγώ, ἀλλά, εἶναι ἡ ἐξουσία πᾶσα κ(αί) ἡ κυριότης εἰς τήν πανιερότητά του, διά νά χειροτονήσῃ ἐπίσκοπον Ῥαδοβισδίου ἐκεῖνον ὁποῦ κρίνει ἄξιον ἡ πανιερό:/της του. τοίνυν εἰς ἔνδειξιν τῆς οἰκειοθελοῦς ταύτης παραιτήσεως ἐγένετο κ(αί) ἡ παροῦσα ἰδιοχειροϋπόγραφος παραίτησίς μου, ἥτις κ(αί) κατεστρώθη ἐν τῷ παρόν:/τι ἱερῷ κώδικι τῆς ἁγιωτάτης Μ(ητ)ροπόλεως Λαρίσσ(ης) κ(αί) κατησφαλίσθη τῇ τα:/πεινῇ μου ἰδιοχείρῳ ὑπογραφῇ. αψοζω, Ἀπριλλίου εη + ὁ ταπεινός ἐπίσκοπος Ῥαδοβισδίου Εὐγένιος τήν ἑκούσιόν μου ταύτην παραί:/τησιν οἰκείᾳ χειρί ὑπογράφων κατασφαλίζομαι. ΠΗΓΗ: Ε.Β.Ε., κώδ. 1472, φ. 68β
β) Το υπόμνημα εκλογής Ἐπειδή τῆς ἁγιωτάτης Ἐπισκοπῆς Θαυμακοῦ ἀρχιερατικῆς προστασί(ας) δίχα μεινάσης / ἅτε τοῦ ἐν αὐτῇ ἀρχιερατεύοντος κύρ Κυρίλλου τό ζῆν ἐκμετρήσαντος, φροντίδα κατε:/βάλλετο ὁ πανιερώτατος, κ(αί) λογιώτατος ἡμῶν αὐθέντης, κ(αί) δεσπότης, μ(ητ)ροπολίτης τῆς ἁ:/γιωτάτης Μ(ητ)ροπόλεως Λαρίσσης κ(ύριο)ς κ(ύριο)ς Μελέτιος ἀντ’ ἐκείνου ἄλλον ποιμένα ἀ:/ποκαταστῆσαι ἐν ἐκείνῳ τῷ λογικῷ τοῦ Χ(ριστο)ῦ ποιμνίῳ, κ(αί) δή τῇ ἀδείᾳ αὐτοῦ ἡμεῖς οἱ παρευρεθέντες ἀρχιερεῖς, συνεισελθόντες ἐν τῷ πανσέ:/πτῳ ναῷ τῆς ὑπεραγίας δεσποίνης ἡμῶν Θεοτόκου, τοῦ ἐν τῇ κωμοπόλει Ζάρ:/κου τῆς ἁγιωτάτης Ἐπισκοπῆς Γαρδικίου, κ(αί) ψήφους κανονικάς κατά τήν / ἐκκλησιαστικήν ποιήσαντες ὑποτύπωσιν, ἐθέμεθα πρῶτον μέν τόν θεοφιλέστατον ἐπίσκοπον / πρῴην Ῥαδοβιζδίου κύρ Εὐγένιον, δεύτερον δέ τόν πανοσιώτατον ἐν ἱερο:/μονάχοις κύρ Νεκτάριον, κ(αί) τρίτον τόν πανοσιώτατον ἐν ἱερομονά:/χοις κύρ Χρύσανθον. ὅθεν εἰς ἔνδειξιν κατεστρώθη κ(αί) τό παρόν ἐν τῷδε τῷ ἱερῷ κώδικι. αψοζω , Ἀπριλλίου ε: + ὁ Γαρδικίου Ἀνανίας + ὁ [___ ___] ἔχων κ(αί) τήν γνώμην τοῦ συναδελφοῦ ἡμῶν ἁγίου Τρίκκης Ἀμβροσίου. ΠΗΓΗ: Ε.Β.Ε., κώδ. 1472, φ. 69α
6. ΤΟ ΥΠΟΜΝΗΜΑ ΕΚΛΟΓΗΣ ΤΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΚΑΙ Η ΟΜΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ (22.7.1802)
α) Το υπόμνημα εκλογής Τῆς ἁγιωτάτης Ἐπισκοπῆς Θαυμακοῦ, χηρευσάσης ἤδη, κ(αί) ἀπροστατεύτου μεινάσης ἀπό ἀρχιερέως κανονικοῦ, ἅτε δή τοῦ ἐν αὐτῇ / ἀρχιερατεύοντος κυρίου Ἰακώβου, πολυχρονίῳ ἀσθενείᾳ κατατριχωθέντος, / φυσικῷ θανάτῳ πρός κύριον ἐκδημήσαντος, ὁ πανιερώτατος, κ(αί) θεο:/πρόβλητος μητροπολίτης Λαρίσσης, ὑπέρτιμος κ(αί) ἔξαρχος δευτέρας Θετταλίας / κ(αί) πάσης Ἑλλάδος κύριος κύριος Διονύσιος φροντίδα ἀνελάβετο τοῦ ἀ:/ποκαταστῆσα τόν ἐν αὐτῇ ἀξίως διοικήσοντα τό τοῦ Χριστοῦ ὀρθόδοξον ποί:/μνιον, κ(αί) κανονικῶς ἀρχιερατεύσοντα καί δή συναθροισθέντες τῇ ἀδείᾳ / καί προτροπῇ τῆς αὐτοῦ πανιερότητος ἐν τῷ πανσέπτῳ κ(αί) ἱερῷ ναῷ τοῦ / τιμίου ἐνδόξου προφήτου Προδρόμου, κ(αί) βαπτιστοῦ Ἰωάννου τοῦ ἐν τῇ μητροπόλει / Τυρνάβου, κ(αί) ψήφους κανονικάς κατά τήν ἐκκλησιαστικήν διατύπωσιν ποιη:/σάμενοι, ἐθέμεθα πρῶτον μέν τόν πανοσιολογιώτατον πρωτοσύγκελλον / τῆς ἐπαρχίας ταύτης Θαυμακοῦ κύρ Ἀθανάσιον, δεύτερον δέ, τόν / πανοσιώτατον ἐν ἱερομονάχοις κύρ Γαβριήλ κ(αί) τρίτον τόν πανοσιώ/τατον πνευματικόν κύρ Ματθαῖον ὧν καί τά ὀνόματα κατεγράφη / ἐν τῷ κώδηκι τῆς ἱερᾶς Μητροπόλεως Λαρίσσης, ἐπί τῷ σώζεσθε / εἰς μνημόσυνον, κ(αί) πίστωσιν. αωβω, Ἰουλίου κβα. + ὁ [____] Παρθένιος + ὁ Γαρδικίου Ἀνανίας + ὁ [____ ____ ] κ(αί) ἐπίτροπος ΠΗΓΗ: Ε.Β.Ε., κώδ. 1472, φ. 102α β) Η ομολογία Τοῦ θεοφιλεστάτου ἐπισκόπου Θαυμακοῦ τοῦ κ(αί) σεβασμίου μοι ἁγίου γέροντος κυρίου Ἰακώβου / πρός Κ(ύριο)ν ἐκδημήσαντος, ἐπειδή ὁ πανιερώτατος κ(αί) θεοπρόβλητος μητροπολίτης τῆς ἁγιωτάτης / Μ(ητ)ροπόλεως Λαρίσσης, ὑπέρτιμος κ(αί) ἔξαρχος δευτέρας Θετταλίας, κ(αι) πάσης Ἑλλάδος, κ(αί) κυριάρ:/χης τῆς ἐπαρχίας ταύτης Θαυμακοῦ κ(ύριο)ς κ(ύριο)ς Διονύσιος ἔκρινεν εὔλογον νά προβιβάσῃ εἰς / αὐτόν τόν θρόνον τῆς ἁγιωτάτης Ἐπισκοπῆς Θαυμακοῦ ἐμέ τόν ταπεινόν, κ(αί) εὐτελῆ δοῦλον / αὐτοῦ, τόν κ(αί) διάκονον, κ(αί) ὑπηρέτην, κ(αί) πρωτοσύγκελλον χρηματίσαντα τοῦ προεκδημή:/σαντος γέροντός μου ἁγίου Θαυμακοῦ κυρίου Ἰακώβου, πρῶτον μέν εὐχαριστῶ μεγάλως / τῇ θεοδοξάστῳ αὐτοῦ πανιερότητι, δι’ ἥν ἔδειξε περί ἐμέ εὐεργητικήν κ(αί) πατρικήν διάθεσιν, / δεύτερον δέ εὐχαριστῶ τοῖς ἁγίοις ἀρχιερεῦσι τοῖς εἰς τοῦτο συνευδοκήσασι, κ(αί) ὁ ἅγιος θεός / νά μέ ἀξιώση διά τῶν εὐπροσδέκτων εὐχῶν τῆς αὐτοῦ πανιερότητος, κ(αί) τῶν ἁγί(ων) ἀρχιερέων / νά ζήσω εἰρηνικῶς, νά ποιμάνω θεοφιλῶς, κ(αί) νά φανῶ ἐν πᾶσι τοῖς ἀγαθοῖς εὐάρεστος / ἐνώπιόν του. αωβω : Ἰουλίου: κβα Ὁ Θαυμακοῦ Ἀθανάσιος ΠΗΓΗ: Ε.Β.Ε., κώδ. 1472, φ. 102β
7. ΤΟ ΥΠΟΜΝΗΜΑ ΕΚΛΟΓΗΣ ΤΟΥ ΚΥΡΙΛΛΟΥ Β΄ (11.4.1820) Ἐπειδή τῆς ἁγιωτάτης Ἐπισκοπῆς Θαυμακοῦ δίχα ἀρχιερατικῆς προστασίας μεινάσης, ἅτε δή / τοῦ ἐν αὐτῇ ἀρχιερατεύοντος κυρί(ου) Ζαχαρία εἰκειοθελῶς καί ἀβιάστ(ως) παραιτησαμένου, ὡς ἄντικρυ / φαίνεται, ἡμεῖς οἱ παρευρεθέντες ἀρχιερεῖς, προτροπῇ καί ἀδείᾳ τοῦ πανιερωτάτου καί σεβασμι:/ωτάτου ἡμῶν αὐθέντου καί δεσπότου μητροπολίτου τῆς ἁγιωτάτης Μ(ητ)ροπόλεως κυρίου / κυρίου Κυρίλλου, συνεισελθόντες ἐν τῷ πανσέπτῳ ναῷ τοῦ ἐν ἁγίοις πατρός ἡμῶν Ἀχιλλείου τῆς / θεοσώστου Μητροπόλεως Λαρίσσης, εἰς ἐκλογήν ἁρμοδίου προσώπου τοῦ ἀναδεξομένου τούς οἴακας / τῆς ἐπισκοπῆς ταύτης, καί ψήφους κανονικάς κατά τήν ἐκκλησιαστικήν ποιήσαντες διατύπω:/σιν, ἐθέμεθα πρῶτον τόν πανοσιώτατον ἐν ἱερομονάχοις κύρι(ον) Κύριλλον, δεύτερον δέ / τόν ὁσιώτατον κύρι(ον) Διονύσιον, καί τρίτον τόν κύρι(ον) Μελέτιον. ὅθεν καί κατεστρώ:/θη τό παρόν ὑπόμνημα, ἐν τῷδε τῷ ἱερῷ κώδικι τῆς ἁγιωτάτης Μητροπόλεως Λαρίσσης. αωκω Ἀπριλίου ιαη +ὁ [___ ___] + ὁ πρώην Θαυμακοῦ Ζαχαρίας ΠΗΓΗ: Ε.Β.Ε., κώδ. 1472, φ. 109α
8 . Η ΠΑΡΑΙΤΗΣΗ ΤΟΥ ΑΡΣΕΝΙΟΥ (Οκτώβριος 1821) ἡ ταπεινώτης ἡμῶν δηλοποιεῖ πῶς ἔστονας καί νά εὑρίσκομαι / εἰς μεγάλην ἀσθένειαν, καί μή δυνάμενος κυβερνῆσε τόν θρό:/νον τῆς ἁγιωτάτης Ἐπισκοπῆς Θαυμακοῦ, καί ὄχι ἀπό ἄλλον τινά / τρόπον, ἤ ἔκ τινος βίας ἀλλά οἰκιοθελῶς ποιῶ παραίτησιν τήν ἐ:/παρχίαν μου πρός τόν πανιερώτατον μ(ητ)ροπολίτην ἡμῶν αὐ:/θέντην καί δεσπότην ἅγιον Λαρίσσης κύριον κύρ Παρθένιον / διά νά χειροτονήση ἄλλον ἀντ’ ἐμοῦ. ὅθεν εἰς ἔνδειξιν ἐ:/γράφθη τό παρόν οἰκιοθελῶς γράμμα, καί τίθεται ἐν τῷ / κόνδικι τῆς ἁγιωτάτης Μητροπόλεως Λαρίσσης. ἐν ἔτει αωκα / ἐν μηνί Ὀκτωβρίου. πρῷην Θαυμακοῦ Ἀρσένιος οἰκία χειρί ὑπέγραψα ΠΗΓΗ: Ε.Β.Ε., κώδ. 1472, φ. 37α
9. ΤΟ ΥΠΟΜΝΗΜΑ ΕΚΛΟΓΗΣ ΤΟΥ ΝΙΚΗΦΟΡΟΥ (Μάρτιος 1854) ΚΑΙ Η ΣΥΝΟΔΙΚΗ ΕΠΙΣΤΟΛΗ (6.2.1857) α) Το υπόμνημα εκλογής Τῆς ἁγιωτάτης Ἐπισκοπῆς Θαυμακοῦ ἀρχιερατικῆς προστασίας / δίχα μεινάσης, ἅτε δέ τοῦ ἐν αὐτῇ ἀρχιερατεύοντος κυροῦ / Κυρίλλου ἐν μακαρίᾳ τῇ λήξῃ γενομένου, κατά περίστασιν / ψήφων κανονικῶν γενομένων ἐν τῷ ἐν Κωνστ:/πόλει παν/σέπτῳ ναῷ τοῦ Ἁγίου μεγαλομάρτυρος Γεωργίου τοῦ Τροπαιοφόρου / κατά τά Πατριαρχεῖα προκέκριται καί προεξελέγη τῶν ἄλλων / ὁ πανοσιώτατος ἐν ἱερομονάχοις κύρ Νικηφόρος, πρωτοσύγκελ/λος τοῦ μακαρίτου γέροντος πρώην Ἡρακλείας κ: Διονυ/σίου, νόμιμος καί κανονικός ἀρχιερεύς τῆς αὐτῆς ἐπισκοπῆς / Θαυμακοῦ: διό καί κατεστρώθη ἐν τῷδε τῷ κώδικι εἰς ἔνδειξιν / διηνεκῆ. αωνδω κατά μῆνα Μάρτιον. ΠΗΓΗ: Ε.Β.Ε., κώδ. 1472, φ. 184β
β) Η συνοδική επιστολή Κύριλλος ἐλέω θεοῦ [ἀρχιεπίσκοπος νέας Ῥώμης καί οἰκουμενικός πατριάρχης] Θεοφιλέστατε ἐπίσκοπε Θαυμακοῦ ἐν ἁγίῳ πνεύματι ἀγαπητέ / ἡμῶν καί συλλειτουργέ κύρ(ιε) Νικηφόρε, χάρις εἴη σου τῇ / θεοφιλίᾳ καί εἰρήνη παρά θεοῦ. ἐπειδή ἀπό τῆς ἐποχῆς τῆς ἐν /τῇ ἐπισκοπῇ ταύτῃ ἀποκαταστάσεώς σου τό ποσόν τῆς φιλοτιμίας / σου ἔμεινεν ἄχρι τοῦδε ἀπροσδιώριστον, καί ὑστερεῖται τοῦ δι/καίου τούτου τό κοινόν τῆς καθ’ ἡμᾶς τοῦ Χριστοῦ μεγάλης / Ἐκκλησίας ἐσχάτως ἤδη κατά πρόνοιαν ἐκκλησιαστικήν προσκλη/θέντων τῶν τιμιωτάτων τοῦ κοινοῦ ἐπιτρόπων καί σκέψεως / συνοδικῶς γενομένης περί τοῦ ἀντικειμένου τούτου κοινῇ γνώμῃ / προσδιορισθεῖσα ἡ περί ἧς ὁ λόγος φιλοτιμία τῆς φιλοτιμίας σου / διά γρ(όσια) τέσσαρας χιλ(ιάδες) Νο 4000 : ἐξ ὧν τά ἀναλογίσαντα ἡμίση / γρ(όσια) δύω χιλιάδες εἰς τό κοινόν καταμετρηθήσονται εἰς τό τα/μεῖον αὐτοῦ εἰς τριετίαν κατά τήν ἔννοιαν τοῦ συνοδικοῦ γράμμα/τος, ἤτοι τό μέν ἕν τριτημόριον ἐκ τοῦ παραυτίκα, τά δέ λοι/πά δύω εἰς διετίαν μετά τοῦ τόκου πρός γρ(όσια) ἑξήκοντα / Νο 60 εἰς τό πουγγίον τόν χρόνον, τά δέ λοιπά ἡμίση δύω χιλιάδ(ες) / διανεμηθήσονται ὡς ἑξῆς: ἤτοι τῷ κυριάρχῃ σου ἁγίῳ Λαρίσσης / λόγῳ κυριαρχικοῦ δικαιώματος γρ(όσια) χίλια ἐκπεσοῦντος δέ καί / ἀπό τῶν αὐλικῶν χρεῶν τῆς τε μητροπόλεως καί τῆς ἐπισκοπῆς σου / ταύτης ἀνά γρ(όσια) πεντακόσια ὁμοῦ γρ(όσια) χίλια καί ταῦτα μέν περί / τῆς διαιτήσεως τῶν γρ(οσίων) 4 χιλ(ιάδων) : γράφοντες δέ διά τῆς παρούσης / ὑμετέρας πατριαρχικῆς καί συνοδικῆς ἐπιστολῆς ἐντελλόμεθα / αὐτῇ ὅπως γνωρίση καί ἡ θεοφιλία σου τόν προδιορισμόν τῆς / φιλοτιμίας σου κατά τόν ἀνωτέρω τρόπον φροντίσης τήν τούτων / ἐξώφλησιν ἐγκαίρως ἐπί τοῦ παρόντος δέ θέλει φροντίσης διά / νά ἐξαποστείλῃς πρός τόν ἔνθερμον ἔφυρόν σου σεβ(ασμιώτατον) γέρ(οντα) ἅγιον / Ἡρακλείας κύρ(ιον) Πανάρετον ἐν Χριστῷ συναδελφόν ἡμῶν λίαν ἀ/γαπητόν τήν ααν, βαν και γην καταβολήν τοῦ εἰς τό κοινόν / ἀναλογήσαντος ποσοῦ τῶν γρ(οσίων) δύω χιλιάδων Νο 2000. ἔτι δέ / καί τόν τόκον αὐτῶν ἐτῶν δύο τοῦ 55: καί 56: δῆλον ὅτι / ἀπό 1854 Μαρ(τίου): 10: ἕως 1856: Μαρ(τίου): 10: τοῦ προσεχοῦς μηνός / γρ(όσια) 480: συμποσούμενα κεφάλαιον καί τόκοι γρ(όσια) 2.480. / παρ’ οὗ ἐλήφθησαν σῶα καταμετρησθέντα εἰς τό ταμεῖον τοῦ κοινοῦ / συγχρόνως δέ θέλει ἐξαποστείλης καί τό ἀναλογοῦν αὐτῷ ποσόν εἰς / ἔκπτωσιν ἀπό τοῦ αὐλικοῦ χρέους σου μίαν ἰσόποσον αὐλικήν / ὁμολογίαν γρ(οσίων) 500 μετά τῶν ἀνωτέρω χρεῶν σου, καί // ταῦτα πάντα πρός γνῶσιν σου, ἐφ’ ᾧ καί περιμένομεν ὅσον οὕπω / ἀποτελεσματικῶς που ἀπαίτησιν ἡ δέ τοῦ θ(ε)οῦ χάρις εἴη μετά / τῆς θεοφιλίας σου: αωνζ: φευρουαρίου: S ΄
: ὁ Κωνσταντινουπόλεως ἐν Χ(ριστ)ῷ ἀδελφός ὁ Ἐφέσου Παΐσιος
ἐν Χ(ριστ)ῷ ἀδελφός ὁ Ἡρακλείας Πανάρετος ἐν Χ(ριστ)
ῷ ἀδελφός ὁ Κυζίκου Ἰωακείμ ἐν Χ(ριστ)
ῷ ἀδελφός ὁ Νικοδημίας Διονύσιος ἐν Χ(ριστ)
ῷ ἀδελφός ὁ Χαλκηδόνος Γεράσιμος ἐν Χ(ριστ)
ῷ ἀδελφός ὁ Δέρκων Γεράσιμος ἐν Χ(ριστ)
ῷ ἀδελφός ὁ Ἀμασίας Σωφρόνιος ἐν Χ(ριστ)
ῷ ἀδελφός ὁ Πρόεδρος Διδυμοτείχου Μελέτιος ἐν Χ(ριστ)
ῷ ἀδελφός ὁ Ἰκονίου Νεόφυτος ἐν Χ(ριστ)
ῷ ἀδελφός ὁ Χίου Γρηγόριος ἐν Χ(ριστ)
ῷ ἀδελφός ὁ Σαμακοβίου Μεθόδιος ἐν Χ(ριστ)
ῷ ἀδελφός ΠΗΓΗ: Ε.Β.Ε., κώδ. 1472, φ. 190α – 190β
10) ΤΟ ΥΠΟΜΝΗΜΑ ΕΚΛΟΓΗΣ ΤΟΥ ΧΡΥΣΑΝΘΟΥ (22.12.1857) Τῆς ἁγιωτάτης Ἐπισκοπῆς Θαυμακοῦ ἀρχιερατικῆς προστασίας / δίχα μεινάσης, ἅτε δέ τοῦ ἐν αὐτῇ ἀρχιερατεύοντος κυρίου / Νικηφόρου ἐν μακαρίᾳ τῇ λήξει γενομένου, ψήφων κανονικῶν / γενομένων ἐν τῇ καθ’ ἡμᾶς μητροπόλει προκέκριται κ(αί) προεξελέγη τῶν ἄλλων ὁ ἐπί ὑψηλῷ ὀνόματι τυγχάνων θεοφιλέστατος ἐ/πίσκοπος ἅγιος Διοκλείας κύρ Χρύσανθος, τοῦ μακαρίτου Λα/ρίσης κυρίου Ἀνανίου, νόμιμος κ(αί) κανονικός ἀρχι/ερεύς τῆς αὐτῆς Ἐπισκοπῆς Θαυμακοῦ. διό κ(αί) κατεστρώθη ἐν τῷδε τῷ κώ/δικι εἰς ἔνδειξιν διηνεκῆ. αωνζω Δεκεμβρίου κβα ὁ Σταγῶν Θεόφιλος + ὁ [___ ___] ΠΗΓΗ: ΕΒΕ, κώδ. 1472, φ. 194α
Βασίλης Κ. Σπανός διδάκτωρ νεότερης ιστορία
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Για τον Κώδικα 1472 της Ε.Β.Ε., με καταγραφές από το 1600 και εξής, βλ. Βαγγέλης Σκουβαράς, «Ο Κώδικας της Μητρόπολης Λαρίσης του 1600», Πανθεσσαλικά Γράμματα 35-36-37 (Λάρισα 1979) 482 – 488 ˙ Γεώργιος Ντρογκούλης, «Η Λάρισα στα χρόνια της Τουρκοκρατίας μέσα από τον Κώδικα 1472 της Ε.Β.Ε.», Πρακτικά Γ΄ Συνεδρίου Λαρισαϊκών Σπουδών (Λάρισα 1997)146 – 161.
2. Βλ. Fr. Hild – Joh. Koder – Κώστας Σπανός – Δημ. Αγραφιώτης (μετάφ. από τα γερμανικά Γ. Παρασκευάς), «Η Θεσσαλία. Οικισμοί – τοπωνύμια – μοναστήρια – ναοί», Θεσσαλικό Ημερολόγιο 12 (Λάρισα 1987) 47 – 48 ˙ Εμμανουήλ Ι. Κωνσταντινίδης, «Θαυμακού Επισκοπή», Θρησκευτική Ηθική Εγκυκλοπαίδεια, 6(Αθήναι 1965) 123 – 124 ˙ ο ίδιος, Συμβολαί εις την έρευναν της ιστορίας των εν Ελλάδι Επισκοπών, Αθήναι 1969, 39 ˙ Θ. Κ. Καρατζάς, Ιστορία Επαρχίας Δομοκού, Αθήναι 1962, 51 - 53˙ Βασίλειος Γ. Ατέσης, Επισκοπικοί κατάλογοι της Εκκλησίας της Ελλάδος, απ’ αρχής μέχρι σήμερον, ανατύπωσις εκ του Εκκλησιαστικού Φάρου, Αθήναι 1975,279. 3. Βλ. Θ. Κ. Καρατζάς, ό.π., σ. 56. 4. Επισκοπικούς καταλόγους του Θαυμακού βλ. στα εξής: Ν. Ι. Γιαννόπουλος, «Επισκοπικοί κατάλογοι Θεσσαλίας», Επετηρίς Φιλολογικού Συλλόγου Παρνασσός, 10(Αθήναι 1914)294 – 296 ˙ ο ίδιος, «Επισκοπικοί κατάλογοι Θεσσαλίας» ( Διορθώσεις και προσθήκαι), Θεολογία, 13(Αθήναι 1935)28 - 29 ˙ Βασίλειος Α. Μυστακίδης, «Επισκοπικοί Κατάλογοι», Επετηρίς Εταιρείας Βυζαντινών Σπουδών, ΙΒ ΄ (Αθήναι 1936)174 ˙ Εμ. Κωνσταντινίδης, «Θαυμακού Επισκοπή», ό.π., σ. 124 ˙ ο ίδιος, Συμβολαί ..., σ. 38 – 40 ˙ Θ. Κ. Καρατζάς, ό.π., 54 – 57 ˙ Β. Ατέσης, ό.π., σ. 279 – 280. 5. Βλ. Κώδικας της Ε.Β.Ε. 1472, φ. 153β. 6. Για τον Γαβριήλ, οι επισκοπικοί κατάλογοι αναφέρουν μόνο το έτος 1659 ή ότι απεβίωσε το 1659. Τώρα, μαθαίνουμε ότι απεβίωσε πριν από τον Μάιο του 1659. 7. Πρόκειται για τον Διονύσιο Γ΄ Βαρδαλή (1652 – 1662). 8. Η Μονή της Πέτρας βρίσκεται κοντά στο Καταφύγι της Καρδίτσας. 9. Πρόκειται για τον Συμεών Β΄, ο οποίος αρχιεράτευσε μέχρι το 1663. Από το υπόμνημα, μαθαίνουμε ότι εξελέγη τον μήνα Μάιο
10. Βλ. Κώδικας της Ε.Β.Ε. 1472, φ. 24β. 11. Για τον Παλάτιο, αναφέρεται μόνον ότι το 1683 μετατέθηκε στην Αρχιεπισκοπή της Λίτίτζης. 12. Η διαλυμένη Αρχιεπισκοπή (άλλοτε επισκοπή, μητρόπολη) της Λιτίτζης βρισκόταν στην Θράκη και υπαγόταν στην Μητρόπολη της Φιλιππουπόλεως. Βλ. Ιωάννης Αναστασίου, «Βιβλιογραφία των Επισκοπικών Καταλόγων του Πατριαρχείου της Κωνσταντινουπόλεως και της Εκκλησίας της Ελλάδος», Επιστημονική Επετηρίς της Θεολογικής Σχολής του Α. Π. Θεσσαλονίκης, 22, παράρτημα 25, 231 – 232. 13. Πρόκειται για τον Μακάριο Α΄ τον Χίο (1680 – 1688). 14. Για τον Άνθιμο, οι κατάλογοι αναφέρουν μόνον ότι αρχιεράτευσε κατά το 1683 – 1686, οπότε παραιτήθηκε. 15. Βλ. Κώδικας της Ε.Β.Ε. 1472, φ. 51β. 16. Για τον Ζωσιμά Β΄, οι κατάλογοι αναφέρουν μόνον ότι αρχιεράτευσε κατά το διάστημα 1717 – 1727. Από το υπόμνημα εκλογής του Διονυσίου, μαθαίνουμε ότι απεβίωσε πριν από τον Οκτώβριο του 1727. 17. Πρόκειται για τον Γαβριήλ Α΄ (1722 – 1732). 18. Στους καταλόγους, αναφέρεται, για τον Διονύσιο, μόνον ότι ανήλθε στον θρόνο το 1727. Χάρη στο υπόμνημα, γνωρίζουμε την ακριβή ημερομηνία της εκλογής του. 19. Βλ. Κώδικας της Ε.Β.Ε. 1472, φ. 68 α. 20. Ο Σεραφείμ Β΄ αρχιεράτευσε κατά το 1763 – 1773, σύμφωνα με τους επισκοπικούς καταλόγους. Διορθωτέοι οι Β. Μυστακίδης και Θ. Καρατζάς, οι οποίοι αναφέρουν το διάστημα 1763 – 1767. Κατά τον Β. Ατέση, το 1780, εφησύχαζε στην Μονή της Παναγίας στην Σκόπελο. Χάρη στο υπόμνημα εκλογής του Κυρίλλου, συμπεραίνουμε ότι παραιτήθηκε τον Οκτώβριο του 1773, μάλλον στις 14, αφού η παραίτηση του νυν και η εκλογή του διαδόχου του γινόταν, συνήθως, ταυτόχρονα
21. Πρόκειται για τον Μελέτιο Γ ΄ (1768 ; - 1791). 22. Ο Κύριλλος αρχιεράτευσε έως το 1777, σύμφωνα με τους επισκοπικούς καταλόγους. 23. Η Επισκοπή του Ραδοβισδίου είναι μία από τις επισκοπές, οι οποίες υπάγονταν στην Μητρόπολη της Λάρισας. Μετά την διάλυσή της, στα πλαίσια της αναδιάρθρωσης της εκκλησιαστικής διοίκησης, οι υπαγόμενοι σε αυτήν οικισμοί υπήχθησαν στις Μητροπόλεις Θεσσαλιώτιδας (με έδρα την Καρδίτσα) και Άρτας. Για βιβλιογραφικά της, βλ. Ιω. Αναστασίου, ό.π., σ. 312. 24. Βλ. Κώδικας της Ε.Β.Ε. 1472, φ.68β. 25. Βλ. ανωτέρω, σημ. 21. 26. Βλ. Κώδικας της Ε.Β.Ε. 1472, φ. 69α. 27. Τον Ευγένιο, οι περισσότεροι από αυτούς που συνέταξαν επισκοπικούς καταλόγους του Θαυμακού, τον μνημονεύουν κατά το 1777, χωρίς να γνωρίζουν το τέλος της αρχιερατίας του. Ο Ατέσης αναφέρει ότι κατείχε τον θρόνο του Θαυμακού έως το 1783, οπότε μετατέθηκε στην Μητρόπολη των Νέων Πατρών [ Υπάτης ]. Τώρα, μαθαίνουμε την ακριβή ημερομηνία παραίτησής του από την Ραδοβισδίου και εκλογής του στην Θαυμακού. 28. Βλ. Κώδικας της Ε.Β.Ε. 1472, φ. 102 α. 29. Για τον Ιάκωβο Β΄, οι επισκοπικοί κατάλογοι αναφέρουν ότι αρχιεράτευσε κατά το 1784 – 1802. Διορθωτέος ο Θ. Καρατζάς, ο οποίος ορίζει ως τέλος της αρχιερατίας του το 1788. Χάρη στο υπόμνημα εκλογής του Αθανασίου, γνωρίζουμε ότι απεβίωσε πριν από τις 22 Ιουλίου 1802. 30. Πρόκειται για τον Διονύσιο Ζ΄ τον Καλλιάρχη (1793 – 1804). Βλ. Βασίλης Κ. Σπανός, «Προσθήκες και διορθώσεις στον επισκοπικό κατάλογο της Λάρισας», 1799 – 1870, Θεσσαλικό Ημερολόγιο, 41(Λάρισα 2002)148, 159
31. Για τον Αθανάσιο, οι κατάλογοι αναφέρουν μόνον ότι ανήλθε στον θρόνο το 1802. Κάποιοι, με επιφύλαξη, αναφέρουν, ως τέλος της αρχιερατίας του, το έτος 1815. Χάρη στο υπόμνημα, μαθαίνουμε την ακριβή ημερομηνία της εκλογής του. 32. Βλ. Κώδικας της Ε.Β.Ε. 1472, φ. 102 β. 33. Βλ. Κώδικας της Ε.Β.Ε. 1472, φ. 109 α. 34. Ο Ζαχαρίας Β΄ μνημονεύεται στους καταλόγους κατά το διάστημα 1815 – 1820 ή μόνον το 1815. Τώρα, μαθαίνουμε ότι στις 11 Απριλίου 1820 εξελέγη ο διάδοχός του. Επομένως, ο Ζαχαρίας, ο οποίος συμμετείχε στην εκλογή του, παραιτήθηκε, μάλλον, την ίδια ημέρα, κάτι συνηθισμένο. 35. Πρόκειται για τον Κύριλλο Βογάσαρη (1819 – 1820). 36. Ο Κύριλλος Γ΄, κατά τον Β. Ατέση, και Β΄ κατά τους άλλους, που συνέταξαν επισκοπικούς καταλόγους του Θαυμακού, αρχιεράτευσε κατά το 1820 – 1854. Μόνον ο Θ. Καρατζάς τον μνημονεύει κατά το 1848 – 1854. Χάρη στο υπόμνημα, μαθαίνουμε την ακριβή ημερομηνία της ανάρρησής του στον θρόνο, αλλά για το τέλος της αρχιερατίας του, έχουμε επιφυλάξεις, αφού τον Οκτώβριο του 1821 επίσκοπος του Θαυμακού είναι ο Αρσένιος, την παραίτηση του οποίου παρουσιάζουμε στην συνέχεια. Προφανώς, η αρχιερατία του διήρκεσε πολύ λιγότερο, αφού ο διάδοχός του παραιτήθηκε, ήδη, 18 μήνες μετά την εκλογή του Κυρίλλου. Επειδή στο υπόμνημα εκλογής του Νικηφόρου, το οποίο, επίσης, θα παρουσιάσουμε, αναφέρεται ότι αυτός διαδέχθηκε τον αποβιώσαντα Κύριλλο, θεωρούμε ότι υπάρχει και τέταρτος επίσκοπος με το όνομα Κύριλλος, εκτός και αν ο Κύριλλος Γ΄ παραιτήθηκε ή απομακρύνθηκε για κάποιον λόγο, τον διαδέχθηκε ο μη μνημονευόμενος στους επισκοπικούς καταλόγους Αρσένιος, ο οποίος επίσης παραιτήθηκε, για να επανέλθει ο προκάτοχός του
37. Βλ. Κώδικας της Ε.Β.Ε. 1472, φ. 37 α. 38. Ο Αρσένιος δεν μνημονεύεται σε κανέναν επισκοπικό κατάλογο του Θαυμακού, καθώς η αρχιερατία του Κυρίλλου Γ΄ επεκτείνεται έως το 1854. 39. Σύμφωνα με τον επισκοπικό κατάλογο της Μητρόπολης της Λάρισας (Βλ. Βασ. Σπανός, ό.π., σ. 154, 160), μητροπολίτης της Λάρισας, κατά το διάστημα 20 Ιουνίου 1821 – Νοέμβριος 182, ήταν ο Κύριλλος Β΄ ο Τρικκαίος. Επειδή φαντάζει απίθανο ο επίσκοπος του Ραδοβισδίου να μην γνώριζε το όνομα του προϊσταμένου του μητροπολίτη της Λάρισας, παρά την σχετική αναταραχή, που επικρατούσε την περίοδο αυτή, πιστεύουμε ότι πρόκειται για λάθος του αντιγραφέα, αυτού, δηλαδή, ο οποίος αντέγραψε την παραίτηση του Αρσενίου στον Κώδικα της Μητρόπολης της Λάρισας. 40. Βλ. Κώδικας της Ε.Β.Ε. 1472, φ.184 β. 41. Όπως αναφέραμε και πριν, ο εν λόγω Κύριλλος είτε είναι ο Κύριλλος Γ΄, ο οποίος, για κάποιον λόγο, αντικαταστάθηκε από τον Αρσένιο, είτε είναι κάποιος συνονόματός του, ο Κύριλλος Δ΄. 42. Πρόκειται για τον Διονύσιο Β΄ (Ιούλιος 1830 – Ιούλιος 1848). Βλ. Βασ, Θ. Σταυρίδης, Επισκοπική Ιστορία του Οικουμενικού Πατριαρχείου, Θεσσαλονίκη 1996, 85. 43. Ο Νικηφόρος ο Ρινότμητος αρχιεράτευσε, κατά τους καταλόγους, το διάστημα 1854 – 1857. Διορθωτέος ο Θ. Καρατζάς, ο οποίος τον τοποθετεί στο διάστημα 1854– 1867. Χάρη στο υπόμνημα, γνωρίζουμε τον μήνα της εκλογής του, ενώ χάρη στο επόμενο έγγραφο, με το οποίο προσδιορίζεται το ύψος της εισφοράς του στην Εκκλησία, γνωρίζουμε ότι εξελέγη στις 10 Μαρτίου, αφού αυτή υπολογίζεται από αυτήν την ημερομηνία. 44. Πρόκειται για τον Κύριλλο Ζ΄ (1855 – 1860). Βλ. Μανουήλ Ι. Γεδεών, Πατριαρχικοί Πίνακες, Αθήναι 1996², 620 – 621. 45. Βλ. Κώδικας της Ε.Β.Ε. 1472, φ. 190α, 190β.
46. Βλ. Κώδικας της Ε.Β.Ε. 1472, φ. 194 α. 47. Για τον Χρύσανθο, οι κατάλογοι αναφέρουν ότι αρχιεράτευσε κατά το διάστημα 1857 – 1867. Διορθωτέος ο Θ. Καρατζάς, ο οποίος τον τοποθετεί στο διάστημα 1867– 1878. Χάρη στο υπόμνημα, μαθαίνουμε την ακριβή ημερομηνία της εκλογής του, αλλά και ότι ο προκάτοχός του Νικηφόρος απεβίωσε πριν από τις 22 Δεκεμβρίου 1857. Όσον αφορά τον θάνατό του, από το φ. 197 α του Κώδικα της Ε.Β.Ε. 1472, πληροφορούμαστε ότι απεβίωσε στις 28 Ιουνίου 1867. 48. Ο Χρύσανθος, ως πρωτοσύγγελος του μητροπολίτη της Λάρισας, χειροτονήθηκε «επί ψιλώ ονόματι της πάλαι ποτέ διαλαμψάσης επισκοπής Διοκλείας», στις 23 Ιουνίου 1850, στον Άγιο Αχίλλιο της Λάρισας. Βλ. Κώδικας της Ε.Β.Ε. 1472, 176β– 177α, 177β – 178α, 179α, 180α, 181α. Η Διόκλεια ήταν πόλη της Φρυγίας, στην Μ. Ασία. Υπήρξε έδρα επισκοπής υπό την Μητρόπολη της Λαοδικείας. Βλ. Θρησκευτική Ηθική Εγκυκλοπαίδεια, 4 (Αθήναι 1964) 1246
0 comments:
Δημοσίευση σχολίου