Λειψανοθήκες της επισκοπής θαυμακού.

Λειψανοθήκες της επισκοπής θαυμακού.
(ΕΠΙΜΈΛΕΙΑ ΚΑΛΗΜΕΡΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ)

 Λειψανοθήκες της επισκοπής θαυμακού που διασώζονται στα σημερινά όρια του δήμου Δομοκού ανέρχονται στις 15, οι οποίες περιέχουν 40 λείψανα 21 Αγίων. Με βάση τα λιγοστά στοιχεία που μας γίνονται γνωστά από τις επιγραφές που υπάρχουν στις λειψανοθήκες και τη σχετική βιβλιογραφία μπορούμε να τις κατατάξουμε σε τέσσερις κατηγορίες.
Α.  Σε εκείνες που κατασκευάστηκαν πριν την κατάργηση της επισκοπής θαυμακού που συνέβη το έτος 1900 και ανέρχονται στις 4,  τον αριθμό λειψανοθήκες.
Β.  Στη λειψανοθήκη του Ιερού Ναού Αγίου Δημητρίου Ανάβρας η οποία κατασκευάστηκε μετά την κατάργηση της επισκοπής θαυμακού.
Γ. Σε δύο λειψανοθήκες οι οποίες είναι μεν παλιές αλλά δεν φέρουν καμία υπογραφή που να μας πληροφορεί το έτος κατασκευής τους.
Δ.  Σε οκτώ νεώτερες λειψανοθήκες οι οποίες αποτελούν κτήμα της Ιεράς Μονής Παναγίας Ελεούσας Ξυνιάδος και κατασκευάστηκαν από την ίδρυση της Ιεράς Μονής το έτος 1962 έως και σήμερα. Στο σημερινό άρθρο θα ασχοληθούμε με την πρώτη κατηγορία,           δηλαδή σε εκείνες που κατασκευάστηκαν πριν την κατάργηση της επισκοπής θαυμακού που επίσυνέβη όπως αναφέραμε το έτος 1900.
1. λειψανοθήκη Ιεράς Μονής Αγίου Αθανασίου Ομβριακής με έτος κατασκευής το 1824. Είναι η αρχαιότερη λειψανοθήκη της επισκοπής θαυμακού  που διασώζεται .  Σήμερα είναι μία εκ των τριών που κατέχει η Ιερά Μονή Αγίου Αθανασίου Ομβριακής της οποίας η κατασκευή έγινε προ του 1824, και περιέχει τεμάχιο λειψάνου από την τίμια κάρα του Οσίου Ιωάννου του Ερημίτου.
Πρόκειται περί ασημένιες λειψανοθήκες σε σχήμα περίκεντρο ναού μετά τρούλου.
Στην εμπρόσθια κάθετη πλευρά εικονίζεται μέσα σε πλαίσιο η μορφή του Αγίου Ιωάννου του ερημίτη. Περιμετρικά του Αγίου αναπτύσσεται ανάγλυφος διάκοσμος που αποτελείται από βλαστούς, ανθέμια και μικρά σεραφείμ στις τέσσερις γωνιές. Οι υπόλοιπες πλευρές της λειψανοθήκης είναι διακοσμημένες με ανάγλυφες κόγχες και περίτεχνους διάκοσμους με πτηνά και βλαστούς. Εσωτερικά του κιβωτίου υπάρχει κυκλικό άνοιγμα που καλύπτεται με ανακλινόμενο έλασμα πάνω στο οποίο υπάρχει ανάγλυφο εξαπτέρυγο που όταν ανοιχτεί φανερώνεται το τμήμα της κάρας του Οσίου Ιωάννου.
Περιμετρικά του λειψάνου Υπάρχει εγχάρακτη πολύστιχοι επιγραφή που μας παρέχει σημαντικές πληροφορίες για την απόκτηση της λειψανοθήκης το λείψανο που φέρει αλλά και τον ηγούμενο της εποχής που αποκτήθηκε
Το ιστορικό της απόκτησης της τιμίας κατέγραψε στο βιβλίο του Ιερά Μονή Αγίου Αθανασίου του εμβρυικού ο πρωτοπρεσβύτερος πατήρ Αθανάσιος Τσιούμας.  Σύμφωνα με τις διηγήσεις παλαιότερων κατοίκων της Ομβριακής, ο Αρσένιος ηγούμενος της μονής πληροφορήθηκε πως ο Σουλτάνος μετά την απελευθέρωση της Κρήτης θα περνούσε με λάφυρα μεταξύ των οποίων η κάρα του Οσίου Ιωάννη του ερημίτη από το δρόμο της Λαμίας Δομοκού. Τότε καθώς το μοναστήρι ήταν ακμαίο έψησε μερικά αρνιά και βγήκε στο δρόμο τον οποίο θα περνούσε ο Σουλτάνος. Στην τοποθεσία Καλαματαίικα,  τον υποδέχτηκε και του έκανε το τραπέζι. κατόπιν του ζήτησε την κάρα και αφού πλήρωσε και αυτή ένα σημαντικό πόσο την αγόρασε,  έκαναν και ένα συμβόλαιο αγοράς φιρμάνι. Έκτοτε η κάρα παρέμεινε στο μοναστήρι. Το έτος 1935 σύμφωνα πάλι με διηγήσεις Ομβριακιτών  έγινε προσπάθεια από τρεις κρητικούς να διεκδικήσουν την τιμία κάρα του Αγίου Ιωάννου ο οποίος ασκήτεψε στην πατρίδα τους, όμως δεν κατέστη δυνατό καθώς η υπήρχε το φιρμάνι που κατοχύρωνε την αγορά της αγοράς από τον ηγούμενο Αρσένιο και έκτοτε έπαψε κάθε διεκδίκηση.
Στο διάβα των χρόνων λησμονήθηκε το όνομα του Αγίου που φέρει η λειψανοθήκη και για πολλά χρόνια είχε σχηματιστεί η άποψη ότι το τμήμα της κάρας ανήκε στον Άγιο Αθανάσιο αν  και ο εορτασμός του «κουτιού»  όπως χαρακτηριστικά ονόμαζαν τη λειψανοθήκη οι κάτοικοι γινόταν στις 7 Οκτωβρίου ημέρα μνήμης του Αγίου Ιωάννου του ερημίτη χωρίς Ωστόσο να είναι γνωστό στους πολλούς. Πιθανοί λόγοι αυτής της ασάφειας είναι είτε η άγνοια και η δυσκολία ανάγνωσης της επιγραφής αν λάβουμε υπόψη ότι η μονή υπολειτουργούσε για πολλά χρόνια είτε η αποσιώπηση από τους μοναχούς λόγω μιας ενδεχόμενης νέας διεκδίκησης της.
Το όνομα του Οσίου Ιωάννου του ερημίτη έβγαλε από τη λήθη ο Σεβασμιώτατος μητροπολίτης Φθιώτιδος κ. Νικόλαος.
Όταν σε μία από τις πρώτες σημαντικές περιοδείες μετά την ενθρόνισή του βρεθεί στο ναό του Αγίου Γεωργίου Ομβριακής  στον οποίο φυλάσσεται ανακάλυψε από τις επιγραφές ότι η τιμία κάρα ανήκει  στον Άγιο Ιωάννη του ερημίτη και όχι στον Άγιο Αθανάσιο που πίστευαν οι πολλοί. Έτσι την Παρασκευή 6 Οκτωβρίου του Ιωβηλαίου έτους 2000 τελέστηκε για πρώτη φορά πανηγυρική αρχιερατική Θεία Λειτουργία επί τη μνήμη του Αγίου Ιωάννου και περιφορά της τιμίας κάρας στους δρόμους της Ομβριακής με τη συμμετοχή των ιερέων της περιοχής των επισήμων του νόμου και πλήθος πιστών.  Έκτοτε κάθε χρόνο στις 6 Οκτωβρίου τελείται πανηγυρική Θεία Λειτουργία και Περιφορά της τιμίας κάρας. Μάλιστα για την επισημότερη  τέλεση της εορτής του Οσίου στην Κωμόπολη της Ομβριακής εκδόθηκε το έτος 2010 από την Ιερά Μητρόπολη Φθιώτιδος ακολουθία του Οσίου την οποία συνέγραψε ο σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Εδέσσης Πέλλης και Αλμωπίας κ Ιωήλ.
Η δεύτερη κατά αρχαιότητα λειψανοθήκη ανήκει και αυτή στην Ιερά Μονή Αγίου Αθανασίου Ομβριακής και έχει κατασκευαστεί σύμφωνα με επιγραφές το έτος 1840. πρόκειται για επάργυρη λειψανοθήκη με ανάγλυφες παραστάσεις σε όλες τις πλευρές της. Η κεντρική παράσταση απεικονίζει τον Άγιο Αθανάσιο ένθρονο, ενώ οι υπόλοιπες κάθετες πλευρές διαρθρώνονται με τοξωτά πλαίσια μέσα στα οποία υπάρχουν ανάγλυφες παραστάσεις που απεικονίζουν τους Αγίους των οποίων τα λείψανα περιέχονται σε αυτή. Το κάλυμμα της λειψανοθήκης είναι ναόσχημο με τρούλο. Ο διάκοσμος του βασίζεται με πυκνούς βλαστούς και ανθέμια και φέρει μία μοναδική παράσταση με τη μορφή του Αγίου Χρυσοστόμου. Στο εσωτερικό μέρος του καλύμματος υπάρχει μεταγενέστερη παράσταση η οποία κατασκευάστηκε με δαπάνη του Αρσένιου και περιέχει τη μορφή του Αγίου Αθανασίου στο κέντρο και το κτιριακό συγκρότημα της μονής περιμετρικά. Εσωτερικά του κιβωτίου υπάρχει ενσωματωμένη αργυρή πλάκα με 8 ανοίγματα εκ των οποίων τα 6 περιέχουν τεμάχια ιερών λειψάνων και τα δύο είναι κενά. Σύμφωνα με επιγραφές που βρίσκονται περιμετρικά των ανοιγμάτων πρόκειται για λείψανα του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου του Αγίου Προκοπίου του Αγίου Χαραλάμπους του Αγίου Φωτίου και του Αγίου Στυλιανού ενώ λείπουν τα λείψανα του Αγίου Ιωάννου του ελεήμονος και του Αγίου Παντελεήμονος. Ανάμεσα στα τεμάχια των ιερών λειψάνων κυριαρχεί επιγραφή η οποία μας δίνει πληροφορίες για το έτος κατασκευής τον ηγούμενο της εποχής και τους αφιερωτές.
Η επόμενη λειψανοθήκη ανήκει στον ιερό ναό Αγίας Παρασκευής Βελεσιώτου με χρονολογία κατασκευής του έτους 1887. είναι ορθογώνια επάργυρη λειψανοθήκη με ανάγλυφες παραστάσεις στις τέσσερις πλευρές της. οι δύο κάθετες πλευρές της εμπρόσθια και πίσω διορθώνονται με τόξο,  τα πλαίσια τα οποία στηρίζονται πάνω σε κίονες. Στην εμπρόσθια πλευρά υπάρχουν οι μορφές των Αγίων Αναργύρων στην πίσω η μορφή του Αγίου Μοδέστου Πατριάρχου Ιεροσολύμων και αποτελεί τη μοναδική πλευρά της λειψανοθήκης που φέρει μία μόνο μορφή ενώ στις υπόλοιπες υπάρχουν από δύο. στη δεξιά πλευρά οι άγιοι Κοσμάς και Δαμιανός και στην αριστερή οι άγιοι θαλελαίος και Παντελεήμων. Το κάλυμμα της λειψανοθήκης είναι κοίλο και της διατομής με θόλο στο κέντρο στην απόληξη του οποίου υπάρχει χυτό Σταύρος με παράσταση του Εσταυρωμένου. Περιμετρικά του καλύμματος αναπτύσσεται διάκοσμος με ελισσόμενο  βλαστό ενώ στις τέσσερις γωνιές υπάρχουν χαράκτες παραστάσεις εξαπτέρυγων. Στο εσωτερικό της λειψανοθήκης ενσωματώνονται ασημένια Πλάκα με δύο θήκες διακοσμήσεις και ανοίγματα όπου είναι τοποθετημένα 5 τεμάχια ιερών λειψάνων των Αγίων Κοσμά και Δαμιανού των Αναργύρων του Αγίου Χαραλάμπους του Αγίου Μοδέστου και του Αγίου Θαλελαίου τα οποία ταυτίζονται βάσει επιγραφών που υπάρχουν περιμετρικά των λειψάνων.
Η  τέταρτη λειψανοθήκη της περιόδου αυτή αποτελεί κτήμα της Ιεράς Μονής του Αγίου Αθανασίου της Ομβριακής. Το σχήμα της είναι ορθογώνιο με τρούλο στο κάλυμμα Σύμφωνα με τις επιγραφές η χρονολογία κατασκευής της είναι το 1891. Εσωτερικά το κιβώτιο φέρει θήκες με 7 Ιερά λείψανα των Αγίων Αναργύρων της Αγίας Παρασκευής του Αγίου Χαραλάμπους του Αγίου Σεραφείμ και του Ευαγγελιστού Λουκά. Πάνω μέρος της εσωτερικής πλάκας φέρει εγχάρακτη επιγραφή που αναφέρει τα εξής» Άγια λείψανα της Μονής Αγίου Αθανασίου 1891 Μαρτίου 19.»
Το κιβώτιο φέρει πλούσια διακόσμηση στις εξωτερικές κάθετες πλευρές όσο και στο κάλυμμα. Στην εμπρόσθια πλευρά φέρει παράσταση του Αγίου Αθανασίου ο οποίος ευλογεί τη μονή. Δεξιά και αριστερά φέρει παραστάσεις της Αγίας Παρασκευής και του Αγίου Χαραλάμπους καθώς και από το συγκρότημα της Ιερής μονής του Αγίου Αθανασίου. Στην πίσω πλευρά μέσα σε κυκλικό περίγραμμα με εκκλησιαστικά μοτίβα υπάρχει ανάγλυφο εξαπτέρυγο και στο Άνω χείλος της πλευράς εγχάρακτη επιγραφή που μας δίνει πληροφορίες για τον ηγούμενο της εποχής «το παρόν ότι έγινε επί των ημερών του ηγουμένου αμβροσίου 1891 Μαΐου 29». Αυτές ήταν οι λειψανοθήκες που κατασκευάστηκαν πριν την κατάργηση της επισκοπής θαυμακού που επίσυνέβη το 1900.
   Αγαπητοί φίλοι , καλό είναι όσοι βρεθείτε στην ιδιαίτερη πατρίδα της επαρχίας μας στο Δομοκό να επισκεφτείτε  κάποια στιγμή  και το Μοναστήρι του Αγίου Αθανασίου στην Ομβριακή αλλά και τις βελεσιώτες όπου υπάρχει η τρίτη λειψανοθήκη στο Ναό της Αγίας Παρασκευής.
Πηγη: Η εκκλησιαστική ιστορία της Επαρχίας Θαυμακού 2014







Share on Google Plus

About kalimerisnikos

Author Details