Μερικές δεκαετίες πριν η μεγαλομανία των ηγετών της Ευρώπης οδηγούσε σε παγκόσμιους πολέμους. Μετά τη φρίκη του 2ου παγκοσμίου πολέμου, η Ευρώπη αποφάσισε να συνεργαστεί στο εσωτερικό της και δημιούργησε την Ευρωπαϊκή Ένωση. Πολλοί όμως, μάλλον ξέχασαν και σήμερα η Ευρωπαϊκή Ένωση απειλείται με διάλυση και με νέες διαμάχες αν δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα η κρίση χρέους.
Σε λίγες μέρες πλησιάζει η Επέτειος του “όχι” της 28ης Οκτωβρίου. Έχει ενδιαφέρον να δούμε τις απόψεις των Ιταλών σύμφωνα με πρόσφατο ντοκιμαντέρ της RAI STORIA.
Οι Ιταλοί παρ’ όλο που σε πολλά συμπεριφέρονται σαν εμάς (“una faccia, una razza”), δεν διστάζουν να ασκήσουν αυστηρή αυτοκριτική. Πχ την δεκαετία του ΄90 διέλυσαν όλα τα πολιτικά κόμματα όταν αποκαλύφτηκε πως ενισχυόταν οικονομικά από επιχειρηματίες. Στην Ελλάδα κάτι τέτοιο φαίνεται να μην μας ενοχλεί και να το θεωρούμε ”φυσιολογικό”. Οι Ιταλοί δεν δίστασαν να υποβιβάσουν την Juventus μόνον με ενδείξεις ενοχής, την εποχή που έπαιρνε το ένα πρωτάθλημα μετά το άλλο. Στην Ελλάδα θεωρούμε φυσιολογικό μια ομάδα να παίρνει το πρωτάθλημα για περίπου 20 συνεχόμενα χρόνια!
Το ντοκιμαντέρ της RAI STORIA με τίτλο “Ο πόλεμος στα Βαλκάνια” (La guerra nei Balcani) καταγράφει την προσπάθεια του Μουσολίνι να καταλάβει την Ελλάδα. Αναφέρω μερικά χαρακτηριστικά σημεία:
–Το Φασιστικό καθεστώς χαρακτήριζε ως «σχολική εκδρομή» το εγχείρημα αυτό και έδωσε την ελληνική κυβέρνηση του Μεταξά, μόλις 3 ώρες διορία για να αποδεχθεί την πρόταση της κατάληψης μερικών στρατηγικών σημείων της ελληνικής επικράτειας. Η ήττα των ιταλικών στρατευμάτων στην Αλβανία που ακολούθησε, θα προκαλέσει τη γέννηση του αντι-φασισμού στην Ιταλία. Οι Ιταλοί συνειδητοποίησαν ότι δεν ήταν μια “μεγάλη δύναμη” και εύλογα αναρωτήθηκαν “γιατί κηρύξαμε τον πόλεμο στην Ελλάδα;”.
-Βλέποντας τον χειμωνιάτικο καιρό από το παράθυρο, ο Τσιάνο είπε στον Μουσολίνι: «Ποιος ξέρει τι κάνουν οι στρατιώτες μας στην Αλβανία, μπορεί να πεθαίνουν από το κρύο” και εκείνος απάντησε: “καλύτερα, έτσι θα επιβιώσουν οι πιο δυνατοί και θα βελτιωθεί η ιταλική φυλή»!
-Στην Αλβανία έχασαν τη ζωή τους περίπου 150.000 Ιταλοί στρατιώτες και περίπου 80.000 Έλληνες.
-Η εικόνα που δημιουργήθηκε στη μεταπολεμική περίοδο των «κακών Γερμανών και των καλών Ιταλών» δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Ακόμη και οι Ιταλοί πυροβόλησαν ομήρους και σκότωσαν αμάχους. Επίσης, είναι υπεύθυνοι για την εκμετάλλευση χιλιάδων Ελληνίδων που εξαναγκάστηκαν στην πορνεία για να γλιτώσουν απ’ την πείνα!
-Παρουσιάστηκε έγγραφο που στάλθηκε από τον στρατηγό Robotti σχετικά με την ανεπαρκή αντιμετώπιση της αντίστασης στη Γιουγκοσλαβία και το οποίο τελειώνει με τη φράση-μομφή “σκοτώνετε πολύ λίγους”!
-Φοβερός λιμός εξαιτίας της οικονομικής πολιτικής που επέβαλαν οι κατακτητές στην κυβέρνηση της Αθήνας (σημείωση δική μου: περίπου όπως συμβαίνει και σήμερα). Ο λιμός προκάλεσε περίπου 250-300000 θύματα στην Ελλάδα.
-Είναι μύθος ότι η αντίσταση ήταν εναντίον των Γερμανών. Ακόμη και οι Ιταλοί είναι ένοχοι άδικων θανάτων, καταπίεσης και κτηνωδιών. Γίνεται λόγος για “την αγάπη του Ιταλικού Στρατού για την Ελλάδα και για τις γυναίκες της” ξεχνώντας τα εγκλήματα που διαπράχθηκαν.
-Το 1953 ο διευθυντής του περιοδικού “Cinema Νuovo” Guido Aristarcho και ο σεναριογράφος Renzo Renzi καταδικάστηκαν σε φυλάκιση 45 ημερών από το στρατοδικείο, για «προσβολή του κύρους των ενόπλων δυνάμεων». Το έγκλημά τους ήταν το ότι προτίθεντο να γυρίσουν μια ταινία με το όνομα “Η στρατιά Σ’ΑΓΑΠΩ” σχετικά με την συμπεριφορά των Ιταλών στρατιωτών στην Ελλάδα. Η ταινία δεν προβλήθηκε ποτέ.
-Λέγεται ότι οι Ιταλοί ήταν οι λιγότερο βάναυσοι και βίαιοι κατακτητές, αλλά υπάρχει ακόμη πολύς δρόμος για περισσότερη έρευνα και καλύτερη κατανόηση των γεγονότων.
Παρά την αυστηρή αυτοκριτική των Ιταλών, η συμπεριφορά τους ουδέποτε παραλληλίστηκε με εκείνη των Γερμανών. Σαφείς πληροφορίες έχουμε από την Πάρο με σημαντική την συμβολή και των ημερολογίων της Αντιγόνης Ζουμή-Καπαρού. Τα ημερολόγια αυτά προορίζονταν για προσωπική χρήση και συνεπώς θα πρέπει να χαρακτηριστούν ειλικρινή. Η νεαρή τότε Αντιγόνη μπορούσε να συνεννοηθεί στα Ιταλικά με αποτέλεσμα κάποιες φορές οι Ιταλοί να ζητήσουν την βοήθειά της ως διερμηνέα. Συνεπώς, έζησε πολλά γεγονότα από κοντά.
Περιγράφει την περίπτωση που ο επικεφαλής των Ιταλών στις Λεύκες (Πάρου) Gildo De Fuzio προσέφερε τα χρήματα για να αγοραστεί αλεύρι για τις άπορες οικογένειες.
Περιγράφει την περίπτωση που ο πατέρας της Γιώργος Καπαρός προδόθηκε πως έκρυβε όπλα. Οι Ιταλοί έψαξαν το ιδιόκτητο μοναστήρι της οικογένειας “Άγιο Ιωάννη” χωρίς να βρουν τα όπλα, αλλά βρήκαν σφαίρες! Ο επικεφαλής τους κατάλαβε πως κάπου υπήρχαν και τα όπλα, αλλά διέταξε να τον ελευθερώσουν (η Αντιγόνη ήταν ο διερμηνέας).
Περιγράφει περιπτώσεις “φλερτ”, αλλά σε καμιά περίπτωση απόπειρα βιασμού ή βίαιης σωματικής επαφής από πλευράς των νεαρών τότε Ιταλών στρατιωτών. Βέβαια, επειδή κάποιος Ιταλός αξιωματικός την αναζητούσε επίμονα, ο πατέρας της την έστειλε να μείνει στο σπίτι του συγγενούς τους (απ’ την πλευρά της γιαγιάς της Αντιγόνης, Ανίτσας Ραγκούση) Μιχαλάκη Ραγκούση που ήταν πιο απομονωμένο. Ο Μιχάλης (Μιχαλάκης) Ραγκούσης κατοικούσε στο Ακρωτήρι της Παροικιάς από τότε που εγκατέλειψε τον ελληνικό στρατό (ήταν αξιωματικός) λόγω της παράδοσης της Ελλάδας στους Γερμανούς. Ήταν από τους πρωταγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης στην Πάρο, αλλά μετά την Απελευθέρωση κατηγορήθηκε και αποστρατεύτηκε ως κομουνιστής! Από τις δικές μου πληροφορίες και από τα γραφόμενα της Αντιγόνης Καπαρού, προκύπτει ότι ήταν δημοκρατικός και αντιφασίστας, αλλά όχι κομουνιστής! Ο Μιχάλης Ραγκούσης συνεργάστηκε με τον πατέρα της Αντιγόνης Γιώργο Καπαρό (ο Γιώργος Καπαρός έκρυβε και καθοδηγούσε τους Άγγλους και τους Ιερολοχίτες στα τριγύρω βουνά του Αγίου Ιωάννη) και με τον αδελφό της Γιάννη (ο οποίος μάλιστα τιμήθηκε με το “δίπλωμα και το βραβείο της Εθνικής Αντίστασης”). Όλες οι αναφορές μου δείχνουν συνεργασία με τους Άγγλους και τους Ιερολοχίτες που ήταν σώμα βετεράνων αξιωματικών που για διάφορους λόγους δεν είχαν ενταχτεί στον Εθνικό Στρατό της εξόριστης Ελληνικής Κυβέρνησης. Δεν προκύπτει σαφώς συνεργασία με άλλη αντιστασιακή οργάνωση. Βέβαια, από άλλες πηγές υπάρχουν πληροφορίες για «ανεκτικότητα» του ΕΑΜ απέναντι στους Ιερολοχίτες όσον αφορά τα νησιά του Αιγαίου. Φυσικά, δεν θα μπορούσε να αποκλειστεί και κάποιου είδους συνεργασία κατά περίπτωση.
Το πιο σοβαρό επεισόδιο που περιγράφεται μεταξύ Ελλήνων και Ιταλών, ήταν εκείνο της Αντιπάρου όπου και συνελήφθησαν τα αδέλφια του Μιχαλάκη, Ζέλος και Ιάκωβος Ραγκούσης. Παρόλο που αναφέρεται ο θάνατος ενός Ιταλού στρατιώτη, δεν φαίνεται οι Ιταλοί να προέβησαν σε αντίποινα με εκτελέσεις Ελλήνων όπως συνήθιζαν οι Γερμανοί. Συνέλαβαν αρκετά άτομα και μεταξύ αυτών τον συμπατριώτη τους αντιφασίστα Vero Licheri.
Οι Ιταλοί που είχαν εγκατασταθεί στις Λεύκες φαίνεται να είχαν ειρηνικές σχέσεις με τους κατοίκους και μάλιστα συμμετείχαν στα γλέντια της τοπικής νεολαίας! Μετά την συνθηκολόγηση της Ιταλίας το 1943, κατέφθασαν στην Πάρο οι Γερμανοί οι οποίοι εξαπέλυσαν ανθρωποκυνηγητό εναντίον των Ιταλών. Οι Ιταλοί κατέφυγαν στις Λεύκες όπου και αποφάσισαν να μην πολεμήσουν, αλλά να παραδοθούν στους Γερμανούς. Οι περισσότεροι όμως, προτίμησαν να αυτομολήσουν και να ζητήσουν βοήθεια από τον Γιώργο Καπαρό. Η Αντιγόνη Καπαρού περιγράφει την συνάντηση ως εξής:
Θεέ μου τι συγκίνηση νιώσαμε αντικρίζοντας το έντρομο ύφος των Ιταλών που δεν ήθελαν με τίποτα να παραδοθούν στους Γερμανούς! Ακούγοντας τις ικεσίες τους να μην τους προδώσουμε, να τους κρύψουμε και να τους βοηθήσουμε! Πως ήταν δυνατόν? Ένας – δύο ήταν? Ήταν πολλοί!. Αλλά εκτός τούτου που θα τους κρύβαμε?
Βλέπω ακόμη τα δάκρυα να κυλούν στα μάγουλα της μαμάς μου, ακούω τα λόγια της που δεν τα ξέχασα ποτέ “Γιώργο*” είπε στον πατέρα μου, “πρέπει κάτι να κάνουμε για αυτά τα παιδιά! Δεν είναι υπεύθυνα για τον πόλεμο που μας κήρυξε η πατρίδα τους. Ασφαλώς δεν τον ήθελαν καθόλου. Αναγκάστηκαν να πολεμήσουν. Τώρα μια μάνα τα περιμένει με λαχτάρα να γυρίσουν κοντά της. Ας τα βοηθήσουμε να επιζήσουν. Αργότερα μπορεί και τα δικά μας τα παιδιά να βρεθούν σε μια ανάλογη θέση”. Δεν ήταν ο πατέρας μου σκληρόκαρδος. Τους λυπήθηκε. Δεν υπήρχε όμως άλλη λύση, παρά μόνο να τους οδηγήσει πέρα στη σπηλιά που βρισκόταν στα Μούτσουνα**. Τι θα έτρωγαν όμως? Ήταν δυνατόν εμείς – που τρώγαμε ίσα ίσα για να ζούμε – να αναλάβουμε να ταΐζουμε τόσα άτομα? Πόσο λυπόμουν και τον πατέρα μου! Να φεύγει τη νύχτα κρυφά με τόσο χτυποκάρδι -μην τυχόν και τον δει κανείς – και να πηγαίνει με τα πόδια τόσο δρόμο για να τους προμηθεύσει τα απολύτως απαραίτητα για να μην πεθάνουν.
Δεν άντεξαν όλοι την ταλαιπωρία . Ένας ένας άρχισαν να επιστρέφουν στην Παροικιά και να παραδίδονται στους Γερμανούς. Το ίδιο έκανε και ένα πολύ νέο παιδί αλλά του ήρθε το κέφι μες τη νύχτα. Δεν έβλεπε, δεν ήξερε να πάει μόνος του και μας παρακάλεσε κάποιος να τον οδηγήσει. Ο κλήρος έπεσε στο Γιάννη***. Θυμάμαι ότι ο πατέρας μου άρχισε τη γρίνια “μεγάλη ήταν η απερισκεψία μας” έλεγε καταστενοχωρημένος “στείλαμε νυχτιάτικα το παιδί μας μαζί με έναν άγνωστο που έχει θολώσει το μυαλό του και δεν ξέρω εγώ τι ένστικτα μπορεί να έχει. Ποιος μου λέει εμένα πως δεν είναι ικανός και να σκοτώσει?” Σώπα καημένε Γιώργο” φώναζε τρομαγμένη η μαμά μου “γιατί θα σκοτώσει το παιδί? Τι έχει να κερδίσει?” “Ακόμα και για να του πάρει τα παπούτσια!” επέμενε ο πατέρας μου και μετέδωσε σε όλους μας την αγωνία γιατί ο Γιάννης αργούσε να επιστρέψει.
Όταν επιτέλους ακούσαμε βήματα πεταχτήκαμε όλοι σαν ελατήρια να δούμε αν ήταν πράγματι εκείνος. Το παιδί ήταν περίλυπο, σαν να είχε γυρίσει από κηδεία και μας είπε “ τον λυπήθηκα! Σε όλο το δρόμο έκλαιγε και φώναζε τη μάνα του! Βρε περπάτα – του έλεγα εγώ – μα η μάνα σου ούτε να σ’ ακούσει μπορεί ούτε να σε βοηθήσει! Αλλά αυτός κάθε τόσο σταματούσε, ύψωνε τα χέρια του στο ουρανό και φώναζε “Θεέ γιατί δεν μας λυπάσαι?”
Κλαίγαμε όλοι ακούγοντας ολ’ αυτά και περισσότερο όταν μας είπε “την στιγμή που θα χωρίζαμε γαντζώθηκε επάνω μου, ένιωθα τα δάκρυά του να με μουσκεύουν και μου είπε: εγώ θα πεθάνω! Εσύ να ζήσεις και να είσαι πάντα καλά!”
*Γιώργος Ι. Καπαρός
**Πλαγιά των Αγίων Πάντων προς την πλευρά της Μονής του Αγίου Ιωάννη
***Γιάννης Γ. Καπαρός. Το 1988 τιμήθηκε με το «δίπλωμα και το βραβείο της Εθνικής Αντίστασης» (Δημ. Σοφιανού, 1989).
Από τα ημερολόγια της Αντιγόνης Καπαρού, αλλά και από την αλληλογραφία της με την φίλη της Βαρβάρα Θεοχαρίδη, προκύπτει ότι αρκετοί Ιταλοί είχαν αρραβωνιαστεί με Παριανές και κρυβόταν στα σπίτια τους. Οι Γερμανοί απειλούσαν με ποινή θανάτου όσους έκρυβαν Ιταλούς, αλλά πολλοί Παριανοί το αψήφησαν και τους βοήθησαν. Βέβαια οι περισσότεροι Ιταλοί τελικά, συνελήφθησαν. Σας μεταφέρω μερικά χαρακτηριστικά αποσπάσματα:
-Την Τρίτη το πρωί μου παράγγειλε ο πρόεδρος να πάω στην κοινότητα που με ήθελε. Έβρεχε όμως, καθυστέρησα περιμένοντας να κοπάσει και ήρθε εκείνος σπίτι μου. Ήθελε να με ρωτήσει για τους Ιταλούς, που όπως κατάλαβα, του το επέβαλε ο Γερμανός αξιωματικός να τους βρει. “Ποιοι μένουν στου Καπαρού το σπίτι? Ποιοι πέρασαν κατά την ημέρα του Σαββάτου και της Κυριακής? Πόσα άτομα αποτελούσαν την απογευματινή ομάδα? Ποιοι μένουν σε μια σπηλιά εκεί πάνω στο βουνό? Τον Ranzi τον είδες?” Άκου τώρα τις δικές μου απαντήσεις “Η μόνη μουσαφίρισσα ήμουν εγώ. Ιταλοί περνούσαν ναι, αλλά έφευγαν για πέρα. Τον Ranzi δεν τον είδα ούτε και τους άλλους που με ρωτάτε. Όσο για τη σπηλιά, ούτε καν ήξερα ότι υπάρχει! Από σας το μαθαίνω τώρα”. Δεν με πίστεψε ο πρόεδρος γιατί, καθώς κατάλαβα, το παιδί εκείνο που ήταν με την ομάδα του Σαββάτου και παραδόθηκε, κάθισε και τα μαρτύρησε όλα. Καθώς και για κείνους που βρισκόταν σπίτι σας. Δεν θέλησε όμως να με πιέσει να μαρτυρήσω. Έφυγε σκεπτικός λέγοντας “θα τα ξαναπούμε”. Τώρα κάνουν έρευνες σε όλα τα σπίτια που υποπτεύονται ότι κρύβονται Ιταλοί.
-Αλλά εκείνες που έχουν βρει το μπελά τους είναι οι αρραβωνιασμένες. Όχι μόνο έγινε εξονυχιστική έρευνα στα σπίτια τους, αλλά τις καλούν και τις ξανακαλούν για ανακρίσεις φοβερίζοντάς τις άγρια για να μαρτυρήσουν. Μερικοί δεν αντέχουν (σσ Ιταλοί), δεν βαστά η καρδιά τους να βασανίζεται το κορίτσι τους και παρουσιάζονται. Ξέρεις ποιος ήταν ο πρώτος που παραδόθηκε? Ο Ranzi! Κρίμα την αγωνία του Σαββάτου! Όσοι δεν είχαν μπλέξει με γυναίκες θα την γλυτώσουν.
Μπορείτε να δείτε περισσότερες λεπτομέρειες στο βιβλίο: http://www.24grammata.com/wp-content/uploads/2013/11/Kaparos-lefkes-Paru-24grammata.com_.pdf
Δεν προκύπτει κάποια σαφής εκμετάλλευση των Παριανών γυναικών από τους Ιταλούς. Αναφέρεται βέβαια, ότι σε κάποιες περιπτώσεις Παριανές κοπέλες στιγματίστηκαν από την τοπική κοινωνία επειδή είχαν σχέσεις με Ιταλούς. Στις περισσότερες περιπτώσεις όμως, αναφέρονται “επίσημες” σχέσεις (αρραβώνες).
Συνεπώς, τουλάχιστον απ’ την πραγματικότητα της Πάρου φαίνεται να επιβεβαιώνεται το ότι “ οι Ιταλοί ήταν κατακτητές λιγότερο βάναυσοι και βίαιοι”. Απ’ τις περιγραφές φαίνεται να πρόκειται για απλά παιδιά που βρέθηκαν στη δίνη του πολέμου χωρίς να το θέλουν. Φυσικά, θα πρέπει να δεχτούμε και την επισήμανση των ιστορικών της RAI πως τα πράγματα δεν ήταν πάντα έτσι. Προφανώς σε περιοχές που επικρατούσαν οι φασίστες Ιταλοί αξιωματικοί και στρατιώτες, τα πράγματα να ήταν τελείως διαφορετικά. Δεν είναι τυχαία η μομφή του Ιταλού στρατηγού προς τους υφισταμένους του: “σκοτώνετε πολύ λίγους”! Ας μην ξεχνούμε όμως, ότι ωμότητες έγιναν και στην Ιταλία εναντίων των Ιταλών αντιφασιστών.
Βιβλιογραφία
- Καπαρός Γεώργιος, Σκέψεις και Συμπεράσματα από την Αναδρομή στην Ιστορία με επίκεντρο τις Λεύκες Πάρου: 24grammata (http://www.24grammata.com/wp-content/uploads/2013/11/Kaparos-lefkes-Paru-24grammata.com_.pdf ) β’ έκδοση, Αθήνα 2015
- Δημ. Σοφιανού, Χρ. Γεωργούσης, Αρ. Βαρριάς, Ηρ. Χατζόπουλος, Λ. Μενέγος, Ιστορία της Πάρου και Αντιπάρου: Δήμος Πάρου, 1989.
- Καστανιάς Ευάγγελος Ν., Λεύκες Πάρου : Αθήνα, 1998.
Γιώργος Καπαρός
0 comments:
Δημοσίευση σχολίου