Η Ιερά Μονή Αγίου Στεφάνου μέσα από τα πατριαρχικά σιγγίλια


Η Ιερά Μονή Αγίου Στεφάνου ενδιαφερόταν ανέκαθεν για την ελληνική παιδεία και τα γράμματα. Σήμερα, αυτό γίνεται φανερό από την πληθώρα των χειρόγραφων κωδίκων και σιγγιλίων που αυτή διασώζει. Στη Μονή, σήμερα, διασώζονται 154 χειρόγραφα, όπως επίσης και τέσσερα λιτά περγαμηνά φύλλα του 6ου και 7ου αι. (περιέχουν αποσπάσματα από το Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο). Πλούσια είναι και η συλλογή σε παλαίτυπα. Από τους κώδικες και τα χειρόγραφα που διασώζονται στη Μονή παρουσιάζονται εδώ τέσσερα πατριαρχικά σιγγίλια, που αναφέρονται στα προνόμιά της. Φέρουν μολυβδόβουλα, στον εμπροσθότυπο των οποίων απεικονίζεται η Παναγία στον τύπο της Βρεφοκρατούσας, ενώ ο οπισθότυπος φέρει έκτυπο το όνομα και τον τίτλο του εκάστοτε Οικουμενικού Πατριάρχη: Ραφαήλ Β’ (1605), Σαμουήλ Β’ (1720), Παΐσίου Β’ (1743), Γρηγορίου Στ’ (1838). Αναφέρεται ακόμη το έτος έκδοσης του εκάστοτε σιγγιλίου. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε από τους αρχαιολόγους Κρυσταλλία Μαντζανά (προϊσταμένη 19ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων) και Κωνσταντίνο Τσόδουλο (υποψήφιο διδάκτορα του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων). Σύμφωνα με τους ίδιους, η ιστορία των πρώτων αιώνων της Μονής του Αγίου Στεφάνου παρουσιάζει σημαντικά κενά και παραλείψεις. Πρώτος κτήτορας της Μονής υπήρξε πιθανότατα ο Αντώνιος «Καντακουζηνός», ο οποίος διετέλεσε και ηγούμενός της. Δεύτερος κτήτορας, στα μέσα του 16ου αι., ήταν ο Ιερομόναχος Όσιος Φιλόθεος από το χωριό Σθλάταινα ή Σκλάταινα (σημερινό χωριό Ρίζωμα τού Δήμου Παραληθαίων). Στα 1545, ο Όσιος Φιλόθεος ανακαίνισε ή ξαναέχτισε τον μικρό ναό του Αγίου Στεφάνου. Η Ιερά Μονή Αγίου Στεφάνου βρίσκεται στο νοτιοανατολικό άκρο του μετεωρίτικου συγκροτήματος και λειτουργεί από το 1961 με πολυμελή και δραστήρια γυναικεία αδελφότητα. Για το έτος ίδρυσής της, πολλοί περιηγητές αναφέρουν ότι συνάντησαν λαξευμένη επιγραφή που έφερε χαραγμένο το έτος 1191/92 και το όνομα ΙΕΡΕΜΙΑC. Πρόκειται, πιθανότατα, για τον πρώτο ερημίτη ασκητή που κατοικούσε σε κάποια σπηλιά αυτού του βράχου. Η επιγραφή αυτή δεν διασώζεται σήμερα, αλλά το παλιό καθολικό της μονής, ένας μικρός ναΐσκος, που κτίστηκε πιθανότατα στις αρχές του 16ου αι. και τοιχογραφήθηκε το 1545, όπως αναφέρει η επιγραφή ιστόρησης. Στα 1798, κτίστηκε το σημερινό καθολικό του Αγίου Χαραλάμπους, που ακολουθεί τον αγιορείτικο τύπο, ενώ η παλαιά τράπεζα της μονής μετατράπηκε σε μουσείο, όπου φυλάσσονται τα αξιολογότερα κειμήλιά της: φορητές μεταβυζαντινές εικόνες, χρυσοκέντητα άμφια, ξυλόγλυπτοι και αργυρόδετοι σταυροί, περίτεχνα έργα αργυροχοΐας, πλούσια συλλογή παλαιτύπων, καθώς και σπάνια χειρόγραφα. Το περιεχόμενο των ανέκδοτων πατριαρχικών σιγγιλίων Σύμφωνα με τη σχετική μελέτη, τα μελετηθέντα σιγγίλια από την Ι.Μ. Αγίου Στεφάνου δίνουν σημαντικές και αξιόλογες πληροφορίες και παρέχουν στοιχεία για τη γενική λειτουργία της Μονής. Όλα τα σιγγίλια, με μια μικρή εξαίρεση (σιγγίλιο Πατριάρχη Αλεξανδρείας Σαμουήλ) έχουν την ίδια δομή, αφού στο άνω κεντρικό τμήμα του recto υπάρχει ο τίτλος του εκάστοτε Πατριάρχη, ακολουθεί το κείμενο, στη συνέχεια δίνεται η προσωπική υπογραφή του εκάστοτε Πατριάρχη και έπονται οι υπογραφές των συνοδικών Μητροπολιτών. Εξαίρεση αποτελεί το σιγγίλιο του Πατριάρχη Σαμουήλ, αφού δεν υπάρχουν οι υπογραφές των συνοδικών Μητροπολιτών. Τα σιγγίλια της Ι.Μ. Αγίου Στεφάνου αναφέρονται –όπως επισημαίνουν στο ΑΠΕ-ΜΠΕ οι δύο αρχαιολόγοι– στα «γεραρά προνόμια» της Ιεράς Μονής, στη διοικητική αυτονομία και στη διασφάλιση των κτημάτων της και των Ιερών της λειψάνων. Εξαπολύονται, δε, αρές και αφορισμοί σε όποιον τολμήσει να απειλήσει την περιουσία και την αυτονομία της. Σπουδαίας σημασίας αποδεικνύονται οι σφραγίδες που συνοδεύουν τα σιγίλλια, καθώς παρέχουν πληροφορίες για το έτος έκδοσής τους, αποκαλύπτουν τους τίτλους των κτητόρων και το όνομά τους. ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΙΟ ΠΟΛΛΑ ΕΔΩ!
Share on Google Plus

About kalimerisnikos

Author Details