Ένας πολύπειρος φιλόσοφος του μάνατζμεντ και του επιχειρείν, ο PETER KOESTENBAUM, εξηγεί γιατί οι επιχειρήσεις τού αύριο θα πρέπει από σήμερα να διαβάσουν την σωκρατική αντίληψη για το είναι
Έχετε ακούσει για την «παρακινητική ευφυΐα»; Γνωρίζετε ποια είναι η «ευφυΐα της φρόνησης»; Σκεφθήκατε ποια μπορεί να είναι η σχέση της επιχείρησης με τα αιώνια προβλήματα της ύπαρξης; Σε αυτά και σε άλλα παρόμοια ερωτήματα προσπάθησε να απαντήσει πρόσφατα με δύο διαλέξεις του στις Βρυξέλλες ένας πολύ γνωστός φιλόσοφος του επιχειρείν, ο 82χρονος Peter Koestenbaum, ιδρυτής και πρόεδρος του ομώνυμου Ινστιτούτου στις ΗΠΑ, καθώς κα της εταιρείας συμβούλων ΡΙΒ. Στόχος αμφοτέρων είναι να φέρουν την φιλοσοφία πιο κοντά στους ηγέτες και στα στελέχη των επιχειρήσεων, σε μία εποχή αβεβαιότητας και ραγδαίων αλλαγών.
Καθηγητής φιλοσοφίας επί 34 χρόνια στο πανεπιστήμιο Σαν Χοσέ στην Καλιφόρνια, λάτρης της μουσικής και της ψυχολογίας, ο P.Koestenbaum απεφάσισε από το 1985 και μετά να προωθήσει τις γνώσεις του στην φιλοσοφία και την ψυχιατρική στον κόσμο των επιχειρήσεων –δίνοντας, όμως, μεγάλο βάρος στην ηγεσία, γιατί θεωρεί ότι αυτή είναι η κινητήρια δύναμη για κάθε ατομική και συλλογική ανθρώπινη προσπάθεια. Αυτή η προσπάθεια οδήγησε τον Αμερικανό φιλόσοφο να συνεργαστεί με πολυάριθμες επιχειρήσεις στις πέντε ηπείρους, μεταξύ των οποίων η ΙΒΜ, η Ford, η Xerox, η Volvo, η Citibank, η Novartis, η Statoil (Νορβηγία) και άλλες.
Συγγραφέας αρκετών βιβλίων, στο έργο του Η Καρδιά Των Επιχειρήσεων αναφέρει ότι, αν ζούσε ο Σωκράτης, σίγουρα θα έθετε το ερώτημα ποια από τις δύο επιχειρήσεις ΙΒΜ και Ford είναι η πιο σοφή. Αυτό θα το έκανε γιατί θα είχε καταλάβει ότι η σύγχρονη επιχείρηση είναι το επίκεντρο του κοινωνικού γίγνεσθαι. Είναι, με άλλα λόγια, η καρδιά μιας σύγχρονης κοινωνίας. Μια κοινωνία, αναφέρει στο τελευταίο βιβλίο του, η οποία θα πρέπει να σκεφθεί αν υπάρχει απάντηση στο Θάνατο (Is there an Answer to Death?).
Ακολουθεί μία συνέντευξη με τον Αμερικανό φιλόσοφο ο οποίος εν τέλει εξηγεί πώς κάποιες αρχαιοελληνικές ιδέες είναι συμβατές με τον σημερινό κόσμο της εργασίας και των επιχειρήσεων.
ΕΡΩΤΗΣΗ: Είναι γεγονός, κύριε καθηγητά, ότι βιώνουμε μία περίοδο αβεβαιότητας, ραγδαίων ανακατατάξεων και αλλαγών στις μορφές παραγωγής πλούτου. Αυτή η ρευστή κατάσταση τί απαιτεί από έναν ηγέτη;
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Ζούμε μία συναρπαστική αλλά και δύσκολη εποχή ελευθερίας, η οποία γίνεται δύσκολα αντιληπτή και γι αυτό κάνει τους καιρούς μας σκληρότερους. Με ψυχιατρικούς όρους θα έλεγα ότι αυτό που αποκαλώ «νέο-οικονομική παθολογία» οδηγείται από απίστευτες ζητήσεις για καλύτερη ποιότητα, χαμηλότερες τιμές, ταχύτερες καινοτομίες και μεγαλύτερες επιθυμίες για πλούτο. Όλα αυτά δημιουργούν αφόρητες συνθήκες κατάθλιψης, γιατί ο κόσμος ως προς τους στόχους του ανεβάζει όλο και ψηλότερα τον πήχυ. Αυτή η ψυχολογική κατάσταση υποβοήθησε την ανάπτυξη όλων αυτών των νέων χρηματοοικονομικών εργαλείων, που άλλους οδήγησαν σε ταχύτατο πλουτισμό, άλλους στην οδύνη της υπερχρέωσης και άλλους στην απόλυτη χρεοκοπία. Αυτή η κατάσταση έντονης πιέσεως οξύνθηκε ακόμη περισσότερο από την πορνογραφική μεταχείριση των επιχειρήσεων από τα media και τους διάφορους διαμορφωτές πολιτιστικών προτύπων.
Υπό αυτές τις συνθήκες, οι ηγέτες πρέπει να ανακαλύψουν ποια είναι τα νέα υπαρξιακά τους όρια και να εναρμονίσουν τις διαφορετικές από τις δικές τους θεάσεις του κόσμου, χωρίς κανέναν ενδοιασμό. Οι νέοι και οι παλαιότεροι επιχειρηματικοί ηγέτες πρέπει να ξεφύγουν από την μέγγενη των μετόχων της επιχείρησης που κυνηγούν χρήμα και να καταλάβουν ότι υπάρχουν και άλλες βασικές ανθρώπινες αξίες. Αυτό εινα σήμερα ένα «κρίσιμο σημείο» για τους ηγέτες.
ΕΡΩΤΗΣΗ: Σε θεωρητικό επίπεδο, κύριε καθηγητά, κανείς δεν θα μπορούσε να διαφωνήσει μαζί σας. Από πρακτικής πλευράς, όμως, τί γίνεται όταν η ηγεσία της επιχείρησης έχει να αντιμετωπίσει έναν σκληρό ανταγωνισμό από την μια μεριά και τους διάφορους κοινωνικούς εταίρους από την άλλη;
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Χαίρομαι για την ερώτηση αυτή. Θέτει ένα παράδοξο, που σίγουρα απασχολεί φιλοσοφικά αρκετό κόσμο. Για να βρεθεί λύση στο παράδοξο αυτό, απαιτείται αυτό που αποκαλώ «εξελικτικό μηχανισμό». Πρόκειται για μία διαδικασία που μάς οδηγεί στο να μεταβάλλουμε αυτό που είμαστε ενώ ταυτόχρονα μαθαίνουμε να σκεφτόμαστε διαφορετικά και να κάνουμε το ίδιο για την συμπεριφορά μας και τις αξιολογήσεις μας. Έχουμε, αγαπητέ, φθάσει σε ένα τέτοιο επίπεδο ελευθερίας ώστε, για πρώτη φορά στην ιστορία μας, πρέπει να μάθουμε να διαχειριζόμαστε τον ίδιο μας τον μετασχηματισμό. Εναπόκειται σε μάς να αποφασίσουμε τί σημαίνει το να είμαι ένα πετυχημένο ανθρώπινο ον. Αυτό είναι το φιλοσοφικό καθήκον της εποχής
ΕΡΩΤΗΣΗ: Κύριε καθηγητά, αν καταλαβαίνω καλά, μέσα από το επιχειρείν και την ηγεσία των επιχειρήσεων εσείς πρεσβεύετε μια πρωτάκουστη επανάσταση, αυτή της δημιουργίας ενός άλλου ανθρώπου. Έτσι είναι; Μπορεί ο επιχειρηματίας να γίνει το αρχέτυπο ενός άλλου ανθρώπου;
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Από τον Σωκράτη διδάχθηκα ότι υπάρχει ένας καλός τρόπος να εξηγήσουμε τον άνθρωπο, να τον εντάξουμε δηλαδή στην ζωολογική κλίμακα και να τον υπαγάγουμε στους νόμους της. Υπάρχει όμως και ένας καλός τρόπος να εννοήσουμε τον άνθρωπο. Να τον θεωρήσουμε, δηλαδή, σαν ον μοναδικό στο είδος του και να περιγράψουμε την πνευματική του φυσιογνωμία. Το χαρακτηριστικό ανθρώπινο στοιχείο μέσα στον σχηματισμό αυτόν λέγεται ανέκαθεν ότι είναι ο λόγος, με την αρχαία ελληνική σημασία της λεξης, ήτοι στοχαστική έκφραση / εκφρασμένος στοχασμός. Πρέπει λοιπόν σήμερα να αντλήσουμε από τον λόγο νέες μορφές λογισμού, δηλαδή μία σειρά από διανοητικές πράξεις με κάποιον φανερό ή κρυφό ειρμό, οι οποίες δοκιμάζονται πριν εκτελεσθούν και μπουν σε εφαρμογή. Τα νοητικά προϊόντα δεν είναι αμετακίνητα. Στην ουσία, σε εποχές όπως η δική μας, μοιάζουν με υφάσματα που διαρκώς ξηλώνονται, χωρίς ποτέ αυτός ο ιστός της Πηνελόπης να τελειώνει. Αυτά λοιπόν τα νοητικά προϊόντα πρέπει η επιχείρηση και η ηγεσία της να τα εντάξουν σε μία νέα υπαρξιακή πρόκληση• αυτή ενός μεταλλασσόμενου συγκινησιακού βίου, που είναι απέραντος και δημιουργεί έναν νέο πλούτο συναισθημάτων.
ΕΡΩΤΗΣΗ: Η προσέγγισή σας αυτή, κύριε καθηγητά, ανατρέπει μια ολόκληρη παράδοση στις επιχειρήσεις και τις ηγεσίες τους. Οι ηγέτες έτσι όπως τούς εννοείτε, όχι μόνον πρέπει να κατευθύνουν την επιχείρηση, αλλά χρειάζεται να αλλάξουν και την φιλοσοφία της –αλλάζοντας ταυτοχρόνως και τις δικές τους νοητικές διαστάσεις
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Πρόκειται όντως για μία τεράστια πρόκληση. Σε εποχές ισχυρών αναταράξεων από την μια παρουσιάζονται ευκαιρίες για τις επιχειρήσεις, από την άλλη όμως πολλές από αυτές γίνονται πιο τρωτές. Οι άσχημες εποχές είναι καλές για μερικούς και κακές για τους περισσότερους. Στο επίπεδο της ηγεσίας, τα συναισθήματα, με την αδιάκοπη διεργασία, τον «βασανισμό» που παθαίνουν από την συνείδηση, αποκτούν ένα απύθμενο βάθος που μπορεί να οδηγήσει σε μιαν άβυσσο σπαραγμού, μαζί και ευδαιμονίας. Κύριο ένζυμο ετσι στις καταστάσεις αυτές είναι ο λόγος, ο στοχασμός, αυτή η ακάθεκτη και ακόρεστη ορμή προς την μεταλογική, μεταψυχική άκρη. Όπως θα έλεγε και ο Αριστοτέλης, ο ηγέτης πρέπει να φθάσει στην άκρη της άκρης. Ο ηγέτης πρέπει να δεσμευθεί να καταλάβει καλύτερα τον εαυτό του. Πρέπει στην συνέχεια να αλλάξει συνήθειες. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να αλλάξει τον τρόπο να είναι ευφυής. Έτσι, τεράστιο ρόλο παίζει το ηγετικό πνεύμα, που πρέπει να είναι ευρύχωρο, πολυπολικό, ανοικτό σε αντικρουόμενες ιδέες.
ΕΡΩΤΗΣΗ: Ο ηγέτης, όμως, πρέπει σε κάθε περίπτωση να λαμβάνει και αποφάσεις που δεν είναι πάντα ευχάριστες. Όταν, για παράδειγμα, ένας ηγέτης καλείται να υπογράψει 5.000 απολύσεις, η φιλοσοφία τί ρόλο μπορεί να παίξει;
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Οι σκληρές αποφάσεις είναι μία καθημερινή πρακτική για τους ηγέτες. Γι αυτό πρέπει να μπορεί να διαχειρίζεται φαινόμενα πόλωσης ένας φιλοσοφημένος ηγέτης. Η πείρα μάς διδάσκει ότι σε κάθε κατάσταση δεν υπάρχουν λύσεις, αλλά αλλαγές συμπεριφοράς που οδηγούν σε λήψεις αποφάσεων. Αναφορικά τώρα με τα θέματα της διοίκησης και διαχείρισης ανθρώπινου δυναμικού, ο ηγέτης δεν αποφασίζει μόνος του. Υπάρχει μία ομάδα γύρω του, με την οποία πρέπει να διαλέγεται. Ο διάλογος με την ομάδα οδηγεί στην αντίληψη μιας κατάστασης και το συνακόλουθο βάρος της απόφασης. Η ομάδα προσφέρει ισχύ στα άτομα και βρίσκεται στο επίκεντρο κάθε δραστηριότητας. Στην ουσία, λοιπόν, σε θέματα διαχείρισης ανθρώπινου δυναμικού, η ομάδα είναι αυτή που εισηγείται και ο ηγέτης αποφασίζει έχοντας πάντα υπόψη του ότι η κοινωνία είναι η υπέρτατη πραγματικότητα. Αυτός είναι και ο λόγος που δίνω μεγάλη σημασία στην ομαδική ευφυΐα. Με την βοήθειά της, ο ηγέτης μπορεί να αποκτήσει αυτή την μεγάλη αριστοτελική διάσταση που είναι το θάρρος. Το θάρρος αρχίζει με την απόφαση να αντιμετωπίσουμε την έσχατη αλήθεια σχετικά με την ύπαρξη.
Μέσα σε αυτό το υπαρξιακό πλαίσιο εντάσσεται και η επιχείρηση. Είναι πρωτίστως ανθρώπινος οργανισμός και όχι κάτι διαφορετικό. Πέρα από πλούτο, η επιχείρηση παράγει –και πρέπει να παράγει– ανθρώπινες αξίες. Άρα, πρέπει να διαμορφώνει ανθρώπους γιατί αυτοί είναι που δίνουν στα πράγματα την αξία που έχουν. Υπό αυτή την έννοια, θα έλεγα ότι είναι ανάγκη να γίνει η επιχείρηση πραγματικό κύτταρο ζωής. Στην κοινωνική του ιστορία, ο άνθρωπος γνώρισε ανέκαθεν την αδικία με την μορφή της πλεονεξίας. Αυτή πληγώνει θανάσιμα τα θύματά της. Δημιουργεί αισθήματα αδικίας. Είναι συνεπώς ανάγκη η επιχείρηση του αύριο να γίνει πηγή δικαιοσύνης. Από τον μετασχηματισμό αυτόν θα εξαρτηθεί και η νέα ιστορική πορεία της.-
Ναυτεμπορική
0 comments:
Δημοσίευση σχολίου